Fryderyk Sellin

---

Życiorys

Fryderyk Sellin to postać, której osiągnięcia związane z Łodzią są niezwykle istotne. Pochodził ze spolonizowanej rodziny niemieckiej, co miało wpływ na jego życie i działalność. Po ukończeniu praktyki cukierniczej w Lublinie oraz Warszawie, jeszcze jako młody człowiek, osiedlił się w Łodzi. W roku 1853 zrealizował swoje marzenie, otwierając cukiernię połączoną z kawiarnią w parterowym murowanym domu Jana Lebelta przy ul. Piotrkowskiej 47, która znajdowała się w lewym narożniku ulicy Zielonej. Następnie przeniósł działalność na Nowy Rynek, obecnie znany jako Plac Wolności 8.

W tym samym roku, w 1853, Fryderyk Sellin założył również letni teatr zwany „Pod Wiatrakiem”, który mieścił się na posesji przy ul. Piotrkowskiej 91. Teatr ten stał się drugim w mieście i działał do 1858 roku. Występowały w nim zespoły amatorskie, które grały przedstawienia, z których dochody zazwyczaj były przekazywane na cele dobroczynne.

Sellin szybko zyskał opinię organizatora różnorodnych działań komercyjnych oraz inicjatyw na rzecz społeczności lokalnej. Jego działalność obejmowała prowadzenie cukierni, kawiarni, piekarni i restauracji, a także handel winami oraz wódką. Ponadto zajmował się importem soli, świec i mydła. Dodatkowo, był odpowiedzialny za budowę publicznych łaźni, organizację bilardu oraz przewozy omnibusami.

Fryderyk Sellin okazał się być niezwykle aktywnym organizatorem amatorskich i zawodowych teatrów w Łodzi. Osoby z jego otoczenia mawiały, że to człowiek, który troszczył się o wiele aspektów życia społecznego, z wyjątkiem prowadzenia fabryki włókienniczej. Jego największą sławą cieszył się jako budowniczy teatrów, co pozostawiło trwały ślad w historii łódzkiej kultury.

Twórca łódzkich teatrów

W 1865 roku, w zakątku za swoją cukiernią, która wówczas funkcjonowała przy ulicy Legionów 14/16, Fryderyk Sellin otworzył lokal gastronomiczny, a w drewnianym budynku, który przekształcił z dawnej ujeżdżalni koni, zainicjował działalność teatru Sellina, szybko przekształconego w „Arkadię”. W tym miejscu prezentowano nie tylko utwory Schillera i Fredry, ale także sztuki wystawiane przez zespoły profesjonalne oraz amatorskie.

Budynek ten został nieco później, w 1898 roku, przekształcony w letni teatr „Apollo”, mogący pomieścić aż 800 widzów, w którym dominowały operetki. Lecz Fryderyk Sellin pragnął czegoś więcej. W 1901 roku, na tym samym terenie, wzniósł teatr według projektu Adolfa Zeligsona, który stał się prawdziwym Teatrem Wielkim. Posiadał on największą w mieście salę teatralną mieszczącą 1250 widzów oraz nowoczesne wyposażenie techniczne, takie jak centralne ogrzewanie i oświetlenie elektryczne.

Otwarcie teatru miało miejsce 28 września 1901 roku i stało się wydarzeniem, które na długo pozostanie w pamięci. Uroczystość zaszczycili swoją obecnością Henryk Sienkiewicz oraz Henryk Siemiradzki, a w audytorium zasiadła elita kulturalna oraz towarzyska, w tym literaci, dziennikarze i artyści. Trzypiętrowa widownia w kształcie litery U oferowała miejsca dla 1250 osób, co czyniło ten obiekt naprawdę „wielkim” teatrem, największym w Łodzi. Mimo nowoczesnych rozwiązań, takich jak centralne ogrzewanie i elektryczne oświetlenie, wnętrze wzbudzało jednak pewne wątpliwości dotyczące jego funkcjonalności.

To wspaniałe dzieło budownictwa teatralnego w Polsce rywalizowało pod względem pojemności widowni z Teatrem Wielkim w Warszawie. Fryderyk Sellin, spolonizowany cukiernik, wybudował go z własnych funduszy w wielonarodowościowym i przemysłowym mieście, korzystając z talentu architekta Adolfa Zeligsona, który wcześniej projektował pałace oraz wille dla łódzkich fabrykantów, w tym pałac Izraela Poznańskiego. Obecnie, ten pałac służy jako siedziba Muzeum Miasta Łodzi.

Niestety, Teatr Wielki nie przyniósł Sellinowi zamierzonego szczęścia. Mimo początkowego entuzjazmu, wkrótce widownia zaczęła świecić pustkami, a rosnące straty finansowe doprowadziły do sprzedaży całej posesji z obydwoma obiektami teatralnymi w 1912 roku. W trakcie I wojny światowej teatr został przekształcony w lazaret, niemiecki szpital wojskowy. 20 października 1920 roku jego dzieło spłonęło w niejasnych okolicznościach, a próby odbudowy nie miały miejsca z uwagi na brak odpowiedniego klimatu i lidera w Łodzi. Dawny „Apollo”, później znany jako „Popularny”, funkcjonował jako kino do 1942 roku, kiedy również uległ zniszczeniu. Obecnie z tego „teatralnego królestwa” Sellina pozostał jedynie pusty teren, częściowo zagospodarowany przez pawilon handlowy, niegdyś bar „Kęs”.

Fryderyk Sellin, będąc wspaniałym lodzermenschem, mocno wpisał się w historię Łodzi, nie tylko poprzez fundowanie teatrów. Choć w głównych rolach kojarzy się z teatrem, warto również wspomnieć o innych jego inicjatywach. Zbudował tor kolarski (na tzw. „Zelinówce”, dzisiaj w okolicach Placu Józefa Hallera), kąpielisko, a także dwie łaźnie miejskie. Był również pomysłodawcą pierwszego afisza teatralnego oraz współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Teatralnego w Łodzi. Wcześniej założył Towarzystwo Artystów Dramatycznych, które działało do 1871 roku.

Fryderyk Sellin spoczywa na Starym Cmentarzu w Łodzi przy ul. Ogrodowej w części ewangelickiej (K-2, 7).

Upamiętnienie

W dniu, w którym miała miejsce premiera „Marii Stuardy”, dokładnie 15 października 2011 roku, w foyer opery – Teatru Wielkiego w Łodzi na pl. H. Dąbrowskiego, dokonano odsłonięcia tablicy, która została poświęcona Fryderykowi Sellinowi, znanemu twórcy pierwszego gmachu Teatru Wielkiego w Łodzi. Fundatorem tej tablicy był łódzki cukiernik Robert Dybalski, natomiast inicjatorami jej powstania były Redakcja „Kalejdoskopu”, który jest polskim miesięcznikiem oraz regionalnym informator kulturalnym wydawanym przez Łódzki Dom Kultury oraz Towarzystwo Przyjaciół Łodzi.

Uroczystości związane z odsłonięciem tablicy miały towarzyszącą wystawę zatytułowaną „Fryderyk Sellin i jego Teatr Wielki w Łodzi”. Na ekspozycji zaprezentowane zostały między innymi stare fotografie Sellina, które wcześniej znalazły się w publikacji „Kalejdoskopu”. To wydarzenie stanowiło ich pierwszą publikację w historii, co dodaje dodatkowego znaczenia całemu przedsięwzięciu.

---

Oceń: Fryderyk Sellin

---