Sewek Okonowski, znany również jako Jeszajahu Okonowski, to postać, która pozostawia znaczący ślad w polskiej historii. Urodził się w 1920 roku w Kaliszu, a jego dzieje są związane z niezwykle trudnym okresem w historii Polski, kiedy to kraj zmagał się z okupacją niemiecką.
Był to polski działacz młodzieżowy o żydowskich korzeniach, który w swoich działaniach starał się wnieść coś pozytywnego w obliczu dramatu, jaki przyniósł II wojna światowa. Jego wspomnienia z tamtych czasów są nie tylko cennym źródłem wiedzy, ale również świadectwem ludzkiej siły i wytrwałości w obliczu zagrożenia.
Choć wiadomo stosunkowo niewiele o jego późniejszym życiu, jego twórczość i działalność nadal wzbudzają zainteresowanie i szacunek, przyczyniając się do zbiorowej pamięci o tamtych tragicznych latach.
Życiorys
Sewek Okonowski przyszedł na świat w Kaliszu, jako syn Szragi Okonowskiego oraz Jochewet z domu Haber. Jego rodzice cieszyli się zamożnością i byli znanymi przedsiębiorcami. Sewek miał pięcioro rodzeństwa: Annę (Chana, ur. 1907), Heńka (Cwi, ur. 1913), Żiwe (Sabka, ur. 1914), Ninę (ur. 1915) oraz Jurka (Joel, ur. 1919). Prawdopodobnie uczył się w polskiej szkole, a zanim wybuchła wojna, zdołał najpewniej zdać maturę.
W czasie swojej młodości był członkiem organizacji młodzieżowej Ha-Szomer Ha-Cair. Bezskutecznie starał się o stanowisko kierownika kaliskiego oddziału tej organizacji. W lato 1939 roku Okonowski wyjechał na hachszarę do Słonimia, gdzie zastał go wybuch II wojny światowej. Ostatecznie wrócił do Kalisza, jednak już w późną jesień 1939 roku musiał ponownie udać się do Słonimia, co wynikało z presji, jaką na Żydów w Kaliszu wywierały okoliczności wojenne. Jego rodzina postanowiła w tym czasie wyruszyć do Warszawy.
W dniu 13 lipca 1940 roku, w Słonimiu, Sewek wstąpił w związek małżeński z Hadasą Cynkin, którą poznał podczas hachszary. Po inwazji III Rzeszy na ZSRR oraz po pierwszych zbrodniach dokonanych na Żydach słonimskich przez niemieckie siły, Okonowski wraz z małżonką przenieśli się do Warszawy. W stolicy zamieszkali w getcie w kamienicy znajdującej się przy ulicy Leszno 77.
Sewek Okonowski relacjonował, że podczas ogromnej akcji deportacyjnej latem 1942 roku, 13 członków jego rodziny przetrwało. Okonowscy przygotowywali się do ucieczki z getta, planując ukrycie się po aryjskiej stronie, jednak te zamiary pokrzyżowało wybuch powstania w getcie warszawskim. W jego trakcie Sewek ukrywał się z innymi cywilami w jednym z bunkrów. Niestety, po trzech tygodniach ucieczki został złapany i skierowany do obozu pracy, jednak udało mu się uciec podczas transportu i powrócić do Warszawy.
Przynajmniej do końca października 1943 roku Okonowski był w ukryciu w mieszkaniu, które jego rodzina przygotowały jako kryjówkę jeszcze przed wybuchem powstania w getcie. Zdarzenia związane ze śmiercią Sweka Okonowskiego pozostają nieznane. W czasie holocaustu zginęli wszyscy jego bliscy, z którymi mieszkał w trakcie okupacji w Warszawie.
Między majem a październikiem 1943 roku Okonowski spisał swoje wspomnienia związane z okresem okupacji w języku polskim. Fragmenty jego przeżyć po raz pierwszy opublikowano w Polsce w magazynie Świt w 1961 roku. W 2017 roku wydano jego wspomnienia pt. Pegisza be-Samara. Jomano szel mistater Jehudi be-Warsza w Izraelu, w języku hebrajskim, w opracowaniu Noama Rahmilevitsa. Natomiast w 2020 roku te same wspomnienia jako całość po raz pierwszy ukazały się w języku polskim w serii wydawniczej Biblioteka Świadectw Zagłady.
W 2023 roku Sewek Okonowski stał się jednym z bohaterów wystawy w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, która nosi tytuł „Wokół nas morze ognia. Losy żydowskich cywilów podczas powstania w getcie warszawskim”.
Przypisy
- "50 tysięcy osób w czasie powstania w getcie warszawskim ukrywało się pod ziemią" [online], tvn24.pl [dostęp 03.12.2023 r.]
- Marta Janczewska – Wprowadzenie w Sewek Okonowski – „Aryjskiego Żyda” wspomnienia, łzy i myśli. Zapiski z okupacyjnej Warszawy (Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa, 2020) s. 9-19
- Marta Janczewska – Nota edytorska w Sewek Okonowski – „Aryjskiego Żyda” wspomnienia, łzy i myśli. Zapiski z okupacyjnej Warszawy (Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa, 2020) s. 21
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Prospera Popławska | Jerzy Mecwaldowski | Gustaw Arnold Fibiger III | Eljachu Boraks | Stefan Szolc-Rogoziński | Witka Kowner | Jadwiga Modrzejewska | Jadwiga Młynek | Jadwiga Wierniewicz | Mordechaj ZilberbergOceń: Sewek Okonowski