Szczypiorno to osiedle zlokalizowane w południowo-zachodniej części miasta Kalisza, które usytuowane jest tuż nad strugą Piwonia. Od 1976 roku stanowi ono integralną część administracyjną Kalisza. W obrębie Szczypiorna można znaleźć również dzielnicę o nazwie Nosków.
To osiedle wyróżnia się jedną z największych powierzchni wśród jednostek pomocniczych Kalisza, a jego zabudowania koncentrują się głównie wzdłuż ulicy Wrocławskiej. Pozostałe obszary zajmują głównie tereny rolnicze oraz działki przeznaczone do rekreacji, co nadaje temu miejscu unikalny charakter.
Dodatkowo, Szczypiorno ma istotne znaczenie w historii polskiego sportu, szczególnie piłki ręcznej, która jest potocznie określana mianem szczypiorniaka. Osiedle to łączy w sobie walory przyrodnicze i sportowe, co czyni je interesującym miejscem zarówno do życia, jak i do uprawiania sportu.
Położenie
Szczypiorno położone jest w południowo-zachodniej części Kalisza. Graniczy od zachodu z Nowymi Skalmierzycami, natomiast od północnego wschodu sąsiaduje z Zagorzynkiem oraz Serbinowem. Od północy do Szczypiorna przylega sołectwo Dobrzec, a od południowego wschodu zlokalizowane jest sołectwo Sulisławice Kolonia.
Najważniejszym traktem komunikacyjnym w obszarze osiedla jest ulica Wrocławska, która przed powstaniem obwodnicy Nowych Skalmierzyc była częścią drogi krajowej nr 25.
Historia
Wieś Szczypiorno, znana również pod różnymi nazwami, takimi jak Sciperzno czy Sciporno, jest wzmiankowana już od XV wieku. W roku 1815 na zachód od tej miejscowości powstało przejście graniczne, które rozgraniczało Królestwo Polskie oraz Królestwo Prus. Wówczas wybudowano również koszary, które służyły garnizonowi, oraz budynek komory celnej.
W 1914 roku, w czasie I wojny światowej, w koszarach i barakach utworzono przez władze niemieckie oboz jeniecki, w którym przetrzymywano cudzoziemców, takich jak Ukraińcy, Rosjanie, Francuzi, Brytyjczycy, Rumuni i przedstawicieli innych narodów. W późniejszych latach na tym terenie zorganizowano oboz dla internowanych żołnierzy Legionów Polskich, około 4000 osób, którzy odmówili przysięgi lojalności wobec niemieckiego cesarza.
W związku z trudnymi warunkami w obozie, w Kaliszu powstał „Komitet Opieki Nad Jeńcami”, który regularnie dostarczał żywność dla przetrzymywanych. Wśród legionistów rozwijała się nowa dyscyplina sportowa – piłka ręczna, która z czasem zyskała określenie szczypiorniak. Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, w Szczypiornie zorganizowano kwaterę dla 29 Pułku Strzelców Kaniowskich.
W roku 1927 miało miejsce ważne wydarzenie, jakim był zjazd legionistów, podczas którego odsłonięto pomnik w Szczypiornie. Niestety, dzieło to zostało zniszczone w czasie niemieckiej okupacji. Kolejnym kamieniem milowym w historii tej miejscowości był rok 1955, gdy budynek koszar przekazano Ośrodkowi Szkolenia Służby Więziennej.
Ostatnim znaczącym wydarzeniem w historii Szczypiorna było otwarcie prywatnego Muzeum Historii Szczypiorna w 2013 roku, które ma na celu zachowanie dziedzictwa tej bogatej w historię miejscowości.
Zabytki i miejsca historyczne
Na terenie Szczypiorna znajduje się szereg obiektów o historycznym i kulturowym znaczeniu, które stanowią ważny element dziedzictwa regionu. Poniżej zamieszczona jest tabela z informacjami na temat różnych miejsc, które przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów.
| Nazwa obiektu | Rok budowy | Ilustracja | Rejestr zabytków |
|---|---|---|---|
| Koszary (aktualnie Kampus Mundurowy WSKiP w Warszawie) | 1815 | _ | 240/A z dnia 16.09.1968 |
| Kaplica grobowa Ordęgów pw. św. Barbary (ulica Szczypiornicka 70) | połowa XIX wieku | _ | 758/Wlkp/A z dnia 26.08.2009 |
| Park podworski | druga połowa XIX wieku | _ | 750/A z dnia 30.06.1998 |
| Obóz internowania w Szczypiornie | 1914–1917 | _ | – |
| Ukraiński cmentarz wojskowy | 1914–1923 | _ | 852/Wlkp/A z dnia 8.12.2011 |
| Mauzoleum Legionistów Polskich | 1932 | _ | zniszczone w 1939 |
| Schrony obserwacyjno–bojowe nr 10, nr 11 (Polskie umocnienia obronne Przedmoście Kalisz) | 1939 | _ | 1040/Wlkp/A z dnia 26.01.2018 |
Publiczny transport zbiorowy
Transport autobusowy
| Lp. | Linia | Operator |
|---|---|---|
| 15 | Kalisz: Godebskiego/Długa/Wał Bernardyński Bażancia ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Skalmierzyce | Kaliskie Linie Autobusowe |
| 19E | Kalisz: Majkowska Medix ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Ostrów Wielkopolski: Dworzec PKP | |
| M | Ostrów Wielkopolski: Lotnicza Poznańska/Dworzec PKP ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Kalisz: Toruńska Pucka | MZK Ostrów Wielkopolski |
Transport kolejowy
| Numer linii kolejowej | Stacja | Obrazek |
|---|---|---|
| 14 | Kalisz Szczypiorno | _ |
Wspólnoty wyznaniowe
Na terenie Szczypiorna znajdują się ważne miejsca kultu religijnego, które odgrywają istotną rolę w lokalnej społeczności. Wśród nich można wymienić kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, zbudowany w 1988 roku.
Dodatkowo, na osiedlu znajduje się także Sala Królestwa, która służy dwóm Chrześcijańskim Zborom Świadków Jehowy, stanowiąc miejsce zgromadzeń i wspólnotowych spotkań.
Osoby związane ze Szczypiornem
W Szczypiornie wiele wpływowych postaci wpisało się w jego historię oraz kulturę. Poniżej przedstawiamy kilka z nich:
- Władysław Broniewski, znany polski poeta,
- Wojciech Chmielowski, który był ojcem świętego Brata Alberta,
- Jan Krawczyk, przedstawiciel wojska,
- Stanisław Okęcki, również wojskowy,
- Janina Ordężanka, utalentowana aktorka,
- Roman Statkowski, znany kompozytor,
- Juliusz Ulrych, związany z polityką.
Przypisy
- Zapytanie w sprawie ilości mieszkańców Kalisza z podziałem na jednostki pomocnicze. bip.kalisz.pl, 17.07.2020 r. [dostęp 20.08.2020 r.]
- Muzeum Historii Szczypiorna oraz Izba Pamięci Legionistów. szczypiorno.info, 07.01.2017 r. [dostęp 20.08.2020 r.]
- Zestawienia zabytków nieruchomych [online], nid.pl [dostęp 18.07.2018 r.]
- a b c d Szczypiorno dzielnica Kalisza [online], ozpr.opole.pl [dostęp 10.04.2017 r.]
- a b c d e f g h Nosków-Szczypiorno, [w:] WładysławW. Kościelniak WładysławW., Wędrówki po moim Kaliszu, Kalisz: Edytor, 2010 r., s. 169–176, ISBN 978-83-60579-56-5.
- Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 06.04.2014 r.]
- Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 24.06.1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, jeleniogórskim, kaliskim, płockim i toruńskim (Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 144).
- MSIP Kalisz.
Pozostałe obiekty w kategorii "Osiedla":
Ogrody (Kalisz) | Osiedle Adama Asnyka (Kalisz) | Rypinek | Serbinów (Kalisz) | Winiary (Kalisz) | Chmielnik (Kalisz) | Dobrzec P | Korczak (Kalisz) | Piwonice | Rogatka (Kalisz) | Dobrzec W | Dobrzec (Kalisz) | Czaszki | Piskorzewie | Tyniec (Kalisz) | Lis (Kalisz) | Śródmieście (Kalisz) | Zagorzynek | Rajsków | KaliniecOceń: Szczypiorno