Stanisław Szymański to postać, która zapisała się w historii polskiego przemysłu. Urodził się w 1862 roku w Kaliszu, a zmarł 23 kwietnia 1944 roku w Warszawie.
Był on nie tylko generalnym dyrektorem fabryki Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie”, ale również wybitnym przemysłowcem oraz działaczem społecznym. Jego zaangażowanie w sprawy lokalnej społeczności oraz działalność oświatowo-kulturalna miały duży wpływ na rozwój regionu.
Stanisław Szymański pozostaje także w pamięci jako filantrop, który poświęcał swoje zasoby na wspieranie inicjatyw mających na celu poprawę jakości życia mieszkańców.
Życiorys
O prywatnym życiu Stanisława Szymańskiego nie zachowało się zbyt wiele informacji. Z dostępnych źródeł wiadomo, że przyszedł na świat w Kaliszu w roku 1862. W młodości wyruszył na studia do Niemiec, które następnie ukończył w Petersburskim Instytucie Technologicznym, gdzie uzyskał tytuł inżyniera. Po zakończeniu edukacji osiedlił się w Warszawie, lecz brakuje szczegółów na temat jego dalszej działalności w stolicy.
Dopiero po jego przeniesieniu do Zawiercia, które miało miejsce przypuszczalnie przed rokiem 1895, zaczynają pojawiać się kolejne wzmianki o jego osobie. W tej nowej lokalizacji, wspólnie z żoną, Szymański zainicjował budowę swojej willi, znanej obecnie jako Pałacyk Szymańskiego, przy ulicy Franciszka Szymańskiego 2. W realizacji tego projektu pomógł mu architekt Hugon Kudera, którego sprowadził z Warszawy.
Już w 1901 roku, zaledwie kilka lat po osiedleniu się w Zawierciu, został wybrany na prezesa Rady Nadzorczej Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego w Zawierciu. Z kolei w 1907 roku objął stanowisko generalnego dyrektora w największej fabryce Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie” (TAZ) w Zawierciu Dużym, które zajmował aż do wyjazdu z miasta w 1931 roku.
W grudniu 1907 roku został także dyrektorem oraz przewodniczącym rady pedagogicznej w nowo powstałej szkole, przeznaczonej dla dzieci robotników TAZ. Jego aktywność obejmowała również wiele innych funkcji, w tym prezesurę w Kole Opiekuńczym Rodziców w Prywatnym Gimnazjum Męskim (od 1916 r.), przewodniczenie Żeńskiemu Seminarium Nauczycielskiemu (1916) oraz prezesurę Samorządowego Organu Dozoru Szkolnego w Zawierciu w latach 1919–1931.
W czerwcu 1910 roku Szymański stanął na czele pierwszego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Zawierciu, zorganizowanego dzięki jego wysiłkom. W roku 1927 objął przewodnictwo w Kole Opieki nad Ruinami Zamku w Ogrodzieńcu oraz Zabytkami Przeszłości Powiatu Zawierciańskiego.
Po nadaniu Zawierciu praw miejskich w 1915 roku, rozpoczął swoją aktywność polityczną w strukturach samorządowych. W kwietniu tego samego roku został przewodniczącym Rady Miejskiej, pełniąc tę funkcję przez dwie kadencje. Ponadto, był członkiem zarządu miejskiego oraz czołowym działaczem Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej (Ch.D.) w regionie, posiadającym znaczące wpływy w centralnych strukturach tej partii.
Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w magazynie „Świat”, w 1931 roku Szymański opuścił Zawiercie i przeniósł się do Warszawy. Niestety, dalsze losy oraz aktywności tego inżyniera po opuszczeniu Zawiercia pozostają nieznane. Ostatnia znana wzmianka dotyczy jego śmierci, która miała miejsce 23 kwietnia 1944 roku. Stanisław Szymański został pochowany na cmentarzu Powązkowskim, w kwaterze K-1-4/5.
Zasługi Stanisława Szymańskiego
W Zawierciu figura Stanisława Szymańskiego jest szczególnie ceniona za jego nieoceniony wkład w rozwój miasta w pierwszej połowie XX wieku. Jego poświęcenie dla społeczności lokalnej jest wyraźnie ukazane w artykule, który ukazał się po jego odejściu z Zawiercia:
Po ćwierćwieczu pracy zawodowej i społecznej, opuścił Zawiercie dyrektor Zarządu Tow. Akc. „Zawiercie”, p. Stanisław Szymański, Towarzystwo Akcyjne nie zostało przez to osierocone, gdyż p. Szymański zatrzymuje nadal stanowisko dyrektora naczelnego zakładów, miasto Zawiercie jednak poniosło niepowetowaną stratę. P. Szymański był bowiem zasłużonym działaczem o głębokim poczuciu obowiązku obywatelskiego, nadzwyczajnej energii i współczującem dla niedoli ludzkiej sercem. Mieszkańcy Zawiercia dobrze pamiętają, czem był dyrektor Szymański dla miasta przed wojną i podczas wojny, a więc w czasach kiedy praca społeczna przedstawiała wiele trudności i narażała na przykrości i prześladowania. Śmiało powiedzieć można, że nie było ani jednego poczynania obywatelskiego, któremby P. Szymański uczestniczył, najczęściej na stanowisku kierowniczem.
Ogromny wkład Szymańskiego w życie Zawiercia można dostrzec w wielu aspektach. Jako dyrektor TAZ-u z powodzeniem wykorzystał posiadane zasoby oraz finansowanie tej instytucji do wspierania rozwoju miasta. W ramach jego działań stworzono osiedle mieszkaniowe dla zatrudnionych w fabryce. Stanisław Szymański zainicjował budowę nowych domów przy ulicach Fabrycznej (obecnie ul. Bohaterów Westerplatte), Stawowej oraz Franciszka Szymańskiego (obecnie ul. Niedziałkowskiego). Ponadto, powstały tak zwane „Białe Kamienice” przy ul. 11-go Listopada.
Oprócz mieszkalnictwa, zainicjował budowę infrastruktury społecznej, w tym Łaźni Miejskiej (1908) oraz Domu Ludowego „Włókniarz” (1910), które pełniły funkcję centrum kulturalnego dla pracowników TAZ-u. Do zespołu obiektów TAZ-u należała także willa dyrektora.
Stanisław Szymański aktywnie wspierał edukację, proponując kindergarten dla dzieci pracowników TAZ-u. Aby zrealizować ten projekt, nałożono na pracowników fabryki opłat w wysokości 1% ich pensji. Projekt szkoły wykonał Hugo Kudera, a budowa rozpoczęła się w 1906 roku i trwała ponad rok. Jej oficjalne otwarcie miało miejsce 12 grudnia 1907 roku, a data ta zyskała na znaczeniu dzięki patriotycznej mowie wygłoszonej przez Szymańskiego.
Szkoła od momentu powstania uznawana była za „najpiękniejszy budynek w całym Zagłębiu Dąbrowskim” i charakteryzowała się nowoczesnymi rozwiązaniami takimi jak: centralne ogrzewanie, elektryczne oświetlenie, kanalizacja, wodociąg, telefon, elektryczny dzwonek oraz kinematograf.
W ramach działalności edukacyjnej, Szymański przyczynił się do utworzenia zespołu muzycznego oraz zapewnienia wykwalifikowanego grona nauczycielskiego w szkole TAZ. Jego wkład w działalność charytatywną w okresie kryzysowym przed i po wybuchu I wojny światowej był także znaczący. W 1910 roku, Szymański był współzałożycielem Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności, którego prezydenturę piastował aż do 1931 roku. Towarzystwo to wspierało budowę ochronki dla dzieci z ubogich rodzin.
W momencie wybuchu wojny, wiele zakładów przemysłowych zostało zamkniętych, co doprowadziło do bezrobocia i głodu w Zawierciu. Od 18 września 1914 roku działała Kuchnia w Domu Ludowym, która wydawała bezpłatne posiłki, dzięki funduszom TAZ-u oraz Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności, a w zarządzie kuchni zasiadał również Szymański.
Zaangażowanie Szymańskiego obejmowało także Miejscową Radę Opiekuńczą, gdzie w 1916 roku został wybrany na prezesa Powiatowej Rady Opiekuńczej w Sosnowcu. Dokumenty i protokoły z jego działalności zostały archiwizowane, a jego osiągnięcia znalazły odzwierciedlenie w dokumentach szkolnych z lat 1919-1935 oraz w Miejskiej Izbie Muzealnej.
Przypisy
- Cmentarz Stare Powązki: STEFAN GODZISZEWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 05.02.2020 r.]
- „Świat”, nr 43 z 24.10.1931: Z galerji zasłużonych mężów. Wybitny działacz społeczny na terenie Zawiercia. [dostęp 14.01.2012 r.]
- Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu, Warszawa , 1933 r.
- Grzegorz Florczyk: Dzieje szkoły i Historia Budynku Gimnazjum nr 2 w Zawierciu. Zawiercie: PUHW "AXON" s.c, 2004 r.
Pozostali ludzie w kategorii "Inżynieria i technologie":
Władysław Hirszel | Ignacy Chylewski | Marcin Heyman | Paweł Nestrypke | Jan Zdzisław Kasprzak | Władysław Piestrzyński | Franciszek Tournelle | Antoni Jabłoński-Jasieńczyk | Adolf Loewe | Stanisław Mariusz PiaskowskiOceń: Stanisław Szymański (inżynier)