Felicja Łączkowska

---

Życiorys

Młodość i edukacja

Felicja Łączkowska była córką Żelisława Zadora-Łączkowskiego, znanego właściciela majątku w Korzeniowie koło Wielunia, oraz Józefy Białobrzeskiej. Jej młodość spędziła w Kaliszu, pod opieką dziadków ze strony matki. Na początku swojej edukacji uczęszczała na tajne komplety zorganizowane przez Bronisławę Dębnicką, które miały miejsce po około 1870 roku. Zdobyła również wykształcenie w Warszawie, gdzie uczyła się w pensji Emilii Krajewskiej od 1878 roku.

Po zakończeniu wyższych kursów pedagogicznych i kursów rachunkowości w Warszawie, Felicja powróciła do Kalisza, gdzie zdała egzamin państwowy w męskim gimnazjum, co pozwoliło jej stać się nauczycielką języka polskiego.

Praca nauczycielki

W 1885 roku rozpoczęła swoją karierę zawodową w tajnych żeńskich pensjach w Kaliszu. Współpracowała z Bronisławą Dębnicką, swoją mentorką, oraz uczyła na pensji Ludwiki Wojciechowskiej, kierując swoje lekcje głównie do dziewcząt z rodzin ziemiańskich oraz inteligencji. Po zamknięciu szkoły w 1890 roku, Łączkowska zdecydowała się na otwarcie prywatnej, nielegalnej pensji żeńskiej w Kaliszu, która działała aż do 1914 roku, mieszcząc się przy ul. Mariańskiej, w pobliżu Starego Rynku (dzisiaj Główny Rynek).

Na początku jej zajęcia przyciągały zaledwie kilka dziewcząt, ale z czasem szkoła zyskała status instytucji średniego szczebla, wzorującej się na podobnych tajnych placówkach w Warszawie. Działania te nabrały szczególnego znaczenia w 1905 roku z powodu strajku szkolnego, co przyczyniło się do wzrostu liczby uczennic i zatrudnienia większej liczby nauczycieli, w tym ks. Włodzimierza Jasińskiego jako prefekta szkoły. Dzięki odpowiedniemu dostosowaniu programu nauczania do polskich standardów, absolwentki mogły startować na Wyższe Kursy w Krakowie i Warszawie.

W okresie międzywojennym, jako posiadaczka świadectwa nauczyciela gimnazjalnego, uczyła języka polskiego oraz historii w Gimnazjum żeńskim Zgromadzenia Najświętszej Rodziny z Nazaretu w Kaliszu, a także organizowała kursy dla nauczycielek szkół podstawowych. Pracowała również w Gimnazjum im. Adama Asnyka oraz w gimnazjum Haliny Radolińskiej.

Kaliskie „piątki”

W listopadzie 1891 roku Felicja zainicjowała cykl spotkań, znanych jako 'piątki’, dla kaliskich entuzjastek. Odbywały się one w mieszkaniu Wandy Białobrzeskiej, gdzie prowadzone były odczyty i samokształcenie. Omawiano zakazane przez cenzurę teksty literackie oraz poruszano tematy dotyczące literatury, religii i klarowności w edukacji kobiet.

W miarę upływu czasu, spotkania stały się coraz popularniejsze, osiągając liczbę uczestników do 30, a od 1902 roku przeniosły się do mieszkania Łączkowskich przy ul. Mariańskiej. Niestety, ich organizacja została przerwana w marcu 1912 roku w związku z wyjazdem Łączkowskiej na zagraniczną kurację.

Po wyjeździe do Mentony w 1912 roku, Felicja straciła oboje rodziców i zajęła się wychowaniem siostrzenicy po śmierci jej matki w 1916 roku. W czasie II wojny światowej, Łączkowska zaangażowała się w nauczanie polskiego w rosyjskich szkołach dla dzieci bieżeńców.

Biblioteka

W 1900 roku, podczas jednego ze spotkań, Felicja zasugerowała stworzenie biblioteki, która miałaby służyć mieszkańcom Kalisza. Jednak dwukrotnie odmówiono jej przez władze gubernialne pozwolenia na otwarcie takiej instytucji. Upór Łączkowskiej doprowadził do powstania prywatnej wypożyczalni książek. Wiktoria Lewandowiczówna zgodziła się pełnić rolę bibliotekarki i 30 czerwca 1900 roku otworzyła „Wypożyczalnię W. Lewandowicz” z księgozbiorem opartym na prywatnych zbiorach Felicji.

Aby rozbudować zbiór, Łączkowska organizowała loterie, nawiązała współpracę z warszawską księgarnią Gebethnera i Wolffa, a także zbierała składki od uczestniczek 'piątków’, które były pierwszymi korzystającymi z biblioteki. W 1907 roku otrzymała zgodę na stworzenie publicznej czytelni przy Polskiej Macierzy Szkolnej.

W efekcie działań Łączkowskiej, w styczniu 1908 roku udało się zarejestrować Towarzystwo Biblioteki Publicznej i Czytelni im. Adama Mickiewicza. Łączkowska i M. Suchorska pełniły rolę opiekunek księgozbioru. W 1918 roku, po powrocie do kraju, została członkinią zarządu, a biblioteka stale się rozwijała do wybuchu II wojny światowej.

Muzeum w Kaliszu

Felicja Łączkowska odegrała kluczową rolę w powstaniu Muzeum Pomocy i Pokazów Szkolnych w Kaliszu. Idea muzeum narodziła się podczas jednego ze spotkań 'piątku’ w 1909 roku, a Łączkowska, wspólnie z Haliną Kożuchowską, zaczęła wdrażać ten projekt w życie. Zbierała eksponaty przyrodnicze oraz przygotowywała ich prezentację.

Włączała się również w organizację Wystawy Pracy Kobiet w 1909 roku, gdzie starała się o przekazanie części dochodu na potrzeby muzeum. Dzięki jej działaniom udało się pozyskać 1000 rubli na ten cel. Organizując następne spotkania, wraz z innymi członkami komitetu, wybrali członów zarządów muzeum, a Łączkowska została jego przewodniczącą, zbierając kolejno różnorodne eksponaty.

Muzeum Pomocy i Pokazów Szkolnych, znane również jako 'Sekcja pokazów i pomocy szkolnych’, przeniosło się w 1911 roku do wynajętego lokalu w gmachu Towarzystwa Muzycznego. Do zbiorów muzeum dołączono także Muzeum Archeologiczne, tworząc Muzeum Ziemi Kaliskiej. Opiekę nad placówką sprawowała H. Kożuchowska, a po jej śmierci — Felicja.

Działalność społeczna

W lipcu 1919 roku utworzono w Kaliszu Oddział Narodowej Organizacji Kobiet, w ramach którego działało wiele sekcji, w tym Uniwersytet Powszechny im. Henryka Sienkiewicza, którego celem była organizacja wykładów. Felicja Łączkowska prowadziła wykłady dotyczące literatury polskiej, podczas których od 1927 do 1930 roku wygłosiła 11 prelekcji, wzbogacając je o interaktywne materiały, takie jak przeźrocza.

W latach 1907–1910 była aktywna w zarządach organizacji dobroczynnych, pomagając przy schroniskach oraz sekcjach rozdawania odzieży. Uczestniczyła także w utworzeniu Towarzystwa Oświatowego w Kaliszu oraz była członkinią zarządu Polskiej Macierzy Szkolnej. Po wznowieniu działalności PMS w 1916 roku, Łączkowska kontynuowała swoją działalność edukacyjną, angażując się w prace społeczno-kulturalne oraz angażując się w lokalne organizacje, takie jak Polski Czerwony Krzyż oraz Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.

Publikacje

Felicja Łączkowska była również aktywna w pisarstwie, umieszczając swoje wspomnienia i artykuły dotyczące wychowania oraz miejscowej biblioteki w kaliskiej prasie. Jej teksty na temat dzieci i wychowania pojawiły się w „Gazecie Kaliskiej”. Publikowała również wspomnienia w latach 1930–1932 w regionalnym miesięczniku „Ziemia Kaliska”, w numerze poświęconym 'piątkom’. Tworzyła także teksty pośmiertne dla zmarłych działaczek społecznych z Kalisza oraz opisywała działalność handlową, jak np. spółkę rolniczą ze wsi Gadów.

Śmierć

Felicja Łączkowska zmarła i spoczęła na Cmentarzu Miejskim w Kaliszu, gdzie jej inskrypcja została niestety zniszczona.

Upamiętnienie

W 1933 roku Rada Miejska Kalisza podjęła decyzję o zmianie nazwy ulicy Parkowej na ulicę Felicji Łączkowskiej, co stanowi wyraz jej znaczenia dla lokalnej społeczności.

Natomiast w 1936 roku w Kaliszu powstało Towarzystwo, które utworzyło bezpłatną bibliotekę dla dzieci, noszącą imię Felicji Łączkowskiej, podkreślając tym samym jej wkład w kształcenie młodego pokolenia.

W 2020 roku zorganizowano w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej wirtualną wystawę pod nazwą Kaliszanki, w której Felicja Łączkowska została wyróżniona jako jedna z ważnych postaci.

---

Oceń: Felicja Łączkowska

---