UWAGA! Dołącz do nowej grupy Kalisz - Ogłoszenia | Sprzedam | Kupię | Zamienię | Praca

Helena Witkowska

Nauka i edukacja

Helena Witkowska, urodzona 21 maja 1870 roku w Kaliszu, to postać, która wywarła znaczący wpływ na polską historię edukacji i ruchy feministyczne. Zmarła 1 listopada 1938 roku w Krakowie, pozostawiając po sobie istotny dorobek intelektualny oraz społeczny.

Była nie tylko historyczką, ale także nauczycielką, której idee wychowania obywatelskiego były pionierskie w swoim czasie. Witkowska aktywnie angażowała się w działania na rzecz praw kobiet, promując równość i edukację, stając się ważną postacią w kręgach feministycznych.

Życie

Helena Witkowska przyszła na świat 21 maja 1870 roku w Kaliszu, jako dziecko Aleksandra i Stanisławy. W obliczu tragedii, jaka dotknęła ją po nagłej stracie męża oraz córki, zdecydowała się na wyjazd do Szwajcarii. W 1897 roku uzyskała licencjat z nauk społecznych (licenciee es sciences sociales) na uniwersytecie w Genewie.

Po powrocie do kraju, przez rok pełniła rolę nauczycielki historii w szkole Wiktorii Niedziałkowskiej w Lwowie (1898). Następnie, w latach 1899-1917, uczyła historii Polski, historii powszechnej oraz geografii w pierwszym gimnazjum żeńskim w Krakowie. W międzyczasie publikowała popularne zarysy historii Polski i powszechnej, a także wypisy szkolne, które były nieocenioną pomocą dla jej uczniów, współpracując w tym zakresie z Marceliną Kulikowską w latach 1906–1908.

W 1901 roku dołączyła do Towarzystwa szkoły gimnazjalnej żeńskiej w Krakowie, gdzie pełniła funkcję sekretarki wydziału. Od 1912 do 1919 roku była nie tylko nauczycielką, ale również dyrektorką w koedukacyjnej szkole im. Marii Ramułtowej w Krakowie. W latach 1919-1923 zatrudniona była na państwowych kursach nauczycielskich w Krakowie, gdzie wykładała historię Polski oraz nauki obywatelskie podczas wakacyjnych kursów dla nauczycieli ludowych (w latach 1915, 1916 oraz 1918-1922).

W latach 1917-1923 wykładała nauki obywatelskie w miejskiej szkole gospodarstwa domowego, a następnie w państwowej szkole zawodowej żeńskiej w Krakowie (1923–1938). Od 1922 roku pełniła rolę redaktorki kwartalnika „Polska współczesna”, współpracując z Ludomirem Sawickim. W 1928 roku brała udział w wszechświatowym zjeździe Służby społecznej (Service social) w Paryżu. W roku 1929 rozpoczęła pracę w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jako instruktorka wychowania obywatelskiego oraz inspektorka „Nauki Społecznej” w Krakowie. Była również twórczynią koncepcji wychowania państwowego.

Helena Witkowska zmarła na chorobę nowotworową 1 listopada 1938 roku w Krakowie i znalazła swój ostatni spoczynek na Cmentarzu Rakowickim (kwatera XXXVI-płn-16).

Działalność

Do 1914 roku Helena Witkowska angażowała się w środowisko emancypantek w Krakowie. Była jedną z kluczowych postaci w Towarzystwie Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza, które działało w latach 1899–1914. Jej działalność nie ustała podczas I wojny światowej, kiedy to weszła w skład krakowskiego koła i została członkinią Naczelnego Zarządu Ligi Kobiet Galicji i Śląska w latach 1915–1918.

W latach 1916–1917 była również członkinią Lewicowego Koła Kobiet w Krakowie. Od lutego 1917 roku, wspólnie z Władysławą Weychert-Szymanowską, kierowała Wydziałem Oświecenia Narodowego w LKGiŚ. Witkowska była autorką wielu artykułów, a w latach 1918–1919 piastowała funkcję redaktorki naczelnej czasopisma Ligi zatytułowanego „Na posterunku”. W ramach działań samokształceniowych odbywała liczne podróże do kół Ligi oraz Komitetów Narodowych, wygłaszając wykłady na temat historii Polski.

Po zjeździe zjednoczeniowym lig kobiet Galicji i Królestwa Polskiego, który odbył się w grudniu 1918 roku, stała się członkinią Zarządu Naczelnego Ligi Kobiet Polskich. W 1925 roku objęła stanowisko prezeski stowarzyszenia Służba Obywatelska, które gromadziło nauczycielki szkół zawodowych żeńskich. Po przewrocie majowym opowiedziała się za sanacją, a w 1928 roku weszła w skład Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet.

27 listopada 1929 roku otrzymała Złoty Krzyż Zasługi.

Prace własne

W twórczości Heleny Witkowskiej można dostrzec szereg znaczących publikacji, które miały istotny wpływ na rozwój polskiej literatury i edukacji. Jej prace dokumentują nie tylko ważne aspekty historii, ale także promują tematykę kobiecą i prawa obywatelskie.

  • pogląd na rozwój dziejowy, (Warszawa 1901) Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • o prawach politycznych kobiet, (Kraków 1903) reedycja 2019 w oprac. Ewy Furgał, Fundacja Przestrzeń Kobiet – wersja elektroniczna,
  • komisja edukacji narodowej, (Warszawa 1905) Pedagogiczna Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • historia zjednoczenia Włoch, (Warszawa-Lwów-Kraków 1905) Radomska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • udział Galicji w powstaniach polskich, (Kraków 1906),
  • [z Marceliną Kulikowską] z naszych dziejów, (Kraków 1906),
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, epoka piastowska. 1, wiadomości wstępne Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, epoka piastowska. 2, ważniejsze wypadki i postacie dziejowe od zaprowadzenia chrześcijaństwa do podziału Polski na dzielnice przez Bolesława Krzywoustego (966-1138) Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, epoka piastowska. 3, ustrój państwowy i stosunki społeczne w Polsce piastowskiej Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, epoka piastowska. 4, ważniejsze wypadki i postacie dziejowe od podziału Polski na dzielnice do śmierci Kazimierza Wielkiego (1138-1370) Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1907) 1, epoka piastowska. 5, kultura w epoce piastowskiej Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1907) 2, epoka jagiellońska. 1, unie i inkorporacje, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1907) 2 epoka jagiellońska, 3, sprawy religijne. husytyzm i reformacja, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1908) 2 epoka jagiellońska, 2, charakterystyki panujących w Polsce między r. 1370 a 1572, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1908) sprawy zagraniczne, wojny, zjazdy, stosunki z sąsiednimi państwami, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • [z Marceliną Kulikowską] czytania historyczne, (Warszawa 1908) tworzenie się Rzeczypospolitej szlacheckiej i walka o jej naprawę, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • czytania historyczne, (Warszawa 1908) 3, czasy królów elekcyjnych, z. 1: charakterystyki panujących w Polsce od 1573 do 1795, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • z dziejów ludzkości (Warszawa 1911),
  • dzieje ustroju Polski w zarysie (Warszawa 1913) Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • dni chwały, dni klęski. obrazy z dziejów ojczystych (Kraków-Warszawa 1913),
  • tadeusz Kościuszko, (Kraków 1915) Śląska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • stosunki społeczne w Polsce niepodległej. wyjątki z dzieł historyków (Warszawa 1916) Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
  • kultura w Polsce niepodległej, wyjątki z dzieł historyków polskich, (Warszawa 1917),
  • [z Wandą Krzyżanowską] kozaczyzna. wyjątki z dzieł historyków polskich (Warszawa 1918) Biblioteka Cyfrowa UMCS – wersja elektroniczna,
  • [z Wandą Krzyżanowską] życiorysy znakomitych Polaków z czasów porozbiorowych, (Warszawa 1918),
  • nauka obywatelstwa, podręcznik dla seminariów nauczycielskich, szkół zawodowych i uniwersytetów powszechnych, (Warszawa 1919),
  • [wraz z Ludomirem Sawickim] nauka o Polsce współczesnej. podręcznik dla VII stopnia szkoły powszechnej (Warszawa 1920),
  • elementarz obywatelski (Warszawa 1920),
  • unie, federacje, braterstwo narodów (Warszawa 1921),
  • obywatel, (Warszawa 1922),
  • kultura polska. wyjątki z dzieł historyków polskich (Warszawa 1922),
  • [z Wandą Krzyżanowską] wodzowie narodu wyjątki z dzieł historyków, (Warszawa 1923),
  • nauka obywatelstwa w żeńskich szkołach zawodowych, (Kraków 1929),
  • [wraz z Ludwiką Dobrzyńską-Rybicką] obywatelstwo jako podstawa życia zbiorowego w odrodzonej Polsce (Poznań 1931).

Każda z tych publikacji przyczynia się do integracji wiedzy historycznej i analizy społecznej, odzwierciedlając wizję Witkowskiej jako pionierki w dziedzinie edukacji oraz propagatorki praw kobiet.

Przypisy

  1. Informacja biograficzna w reedycji książki Heleny Witkowskiej, O prawach politycznych kobiet, nowa edycja Ewa Furgal, Kraków 2019, s. 5.
  2. Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 06.05.2022 r.]
  3. Joanna Dufrat, Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej..., s. 306.
  4. Danuta Koźmian, Wychowanie obywatelskie w poglądach Heleny Witkowskiej (1870–1938), „Biuletyn Historii Wychowania”, 1998, nr 1 2, s. 16.
  5. Stefania Tatarówna, Śp. Helena Witkowska, „Lotos” R. 5, z. 12 z grudnia 1938, s. 361.
  6. W. Jamrożek, Idee edukacyjne polskiej socjalnej demokracji w Galicji do 1918, Poznań 1994, s. 137–144.
  7. Helena Witkowska, Z wędrówki po Zagłębiu, „Na posterunku” 1918, nr.35, s.6.
  8. Danuta Koźmian, Wychowanie obywatelskie w poglądach Heleny Witkowskiej..., s. 17.
  9. Jadwiga Petrażycka-Tomicka, W służbie obywatelskiej i służbie społecznej, Kraków 1929, passim.
  10. Joanna Dufrat, Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej. Od Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego do Ochotniczej Legii Kobiet (1908–1918/1919, Toruń 2001, s. 178, 215, 233–234, 241, 289, 296–297, 303–304 ISBN 83-7174-980-5.

Oceń: Helena Witkowska

★★★★★
Średnia ocena:4.5 Liczba ocen:15