Stanisław Józef Thugutt

---

Życiorys

Stanisław Józef Thugutt, syn Stanisława Antoniego, który prowadził aptekę w Warszawie oraz Ludwiki z Rydeckich, był osobą związaną z wieloma znaczącymi wydarzeniami w polskiej nauce i polityce. Interesującym faktem jest, że był on stryjecznym bratem Stanisława Augusta Thugutta, znanego ministra spraw wewnętrznych z okresu międzywojnia. Ukończył 8-klasowe gimnazjum filologiczne w Warszawie, a następnie podjął studia na wydziale matematyczno-przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego.

Po zakończeniu pierwszego semestru zdecydował się przenieść na Uniwersytet w Dorpacie, gdzie skoncentrował się na studiach chemicznych. W 1892 roku uzyskał tytuł magistra chemii, obroniwszy pracę na temat studiów mineralogiczno-chemicznych, a dwa lata później otrzymał tytuł doktora chemii na podstawie rozprawy poświęconej chemicznej budowie niektórych glinokrzemianów. W latach 1893–1894 pełnił funkcję asystenta w Zakładzie Mineralogicznym Uniwersytetu Dorpackiego.

W roku 1896 Thugutt zakupił majątek ziemski w Sieradzicach, znajdującym się w powiecie pińczowskim, gdzie zajął się rolą. W 1902 roku ożenił się z Lucyną Cywińską (1872–1954), pochodzącą z rodziny właścicieli sąsiednich Nagorzan i objął urząd sędziego pokoju w Kazimierzy Wielkiej. W 1903 roku przeprowadził się do Warszawy, aby stworzyć prywatną pracownię mineralogiczno-chemiczną. W 1908 roku laboratorium to stało się częścią nowo utworzonego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

W 1906 roku sprzedał majątek Sieradzice, a jego głównym źródłem dochodu stały się Nagorzany, które odziedziczyła żona, oraz procent od kapitału ulokowanego w listach zastawnych Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Profesor Thugutt trzykrotnie odmawiał, w latach 1902, 1907 i 1912, objęcia katedry gleboznawstwa i chemii rolnej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1915 roku objął stanowisko profesora Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1918 roku został profesorem zwyczajnym mineralogii i petrografii oraz kierownikiem Zakładu Mineralogicznego UW, a także Politechniki w Warszawie.

W okresie od 1916 do 1918 roku wykładał mineralogię na Wydziale Przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie. Jego badania koncentrowały się na mineralogii zarówno teoretycznej, jak i eksperymentalnej, ze szczególnym uwzględnieniem minerałów grupy skalenoidów oraz zeolitów. Thugutt był również założycielem i długoletnim redaktorem czasopisma „Archiwum Mineralogiczne”, które ukazywało się od 1925 roku. Po przejściu na emeryturę w 1935 roku otrzymał tytuł profesora honorowego Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1929 roku został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu w Dorpacie.

W roku 1913 został członkiem Akademii Umiejętności, a od 1921 członkiem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Natomiast w 1952 roku uzyskał tytuł członka tytularnego Polskiej Akademii Nauk. W ciągu swojej 70-letniej kariery naukowej opublikował ponad 100 prac dotyczących głównie zeolitów, skaleniowców oraz pochodzenia pegmatytów, w tym wiele prac szczegółowych z dziedziny chemii krzemianów.

W 1945 roku, po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski, osiemdziesięciotrzyletni profesor i jego dzieci, Bohdan oraz Wanda, którzy byli żołnierzami Armii Krajowej, zostali aresztowani przez NKWD. Chociaż profesora szybko zwolniono z powodu interwencji polskich naukowców, jego córka Wanda zmarła w łagrze w ZSRR, a Bohdan był więziony tam aż do 1948 roku, gdzie stracił nogę. Po powrocie do kraju przez kolejny czas był więziony przez władze komunistyczne. Po zniszczeniach Warszawy profesor zamieszkał z małżonką w Krakowie.

Thugutt podjął tam badania mineralogiczne w pomieszczeniach udostępnionych mu przez Zakład Mineralogii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie powierzone mu zostało zorganizowanie pracowni ultramikroskopowej do badań nad genezą minerałów. Był także członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego.

Profesor Stanisław Józef Thugutt zmarł i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze Q-5-48.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Józef Thugutt jest postacią, która została uhonorowana wieloma odznaczeniami za swoje zasługi.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 29 grudnia 1924,
• Złoty Krzyż Zasługi, otrzymany 20 września 1951.

Prace naukowe

Stanisław Józef Thugutt był znanym naukowcem, którego działalność badawcza obejmowała szeroki wachlarz tematów związanych z mineralogią i geologią. Jego wkład w rozwój tych dziedzin był znaczący i pozostawił trwały ślad w literaturze naukowej. Poniżej przedstawiamy kluczowe dzieła tego badacza:

• Mineralogische Studien (1891),
• O reagonicie, nowym produkcie wietrzenia nefelinu (1899),
• O nowym sposobie mikrochemicznym rozpoznawania kalcytu (1911),
• O pochodzeniu skaleni pegmatytowych (1926),
• O pochodzeniu diamentów (1925).

---

Oceń: Stanisław Józef Thugutt

---