Stefan Miler, urodzony 22 stycznia 1888 roku wHubach Tynieckich, zmarł 14 lutego 1962 roku w Warszawie. Był on nie tylko polskim pedagogiem, ale także legionista, który znacząco wpłynął na rozwój oświaty.
Znany jest przede wszystkim jako założyciel oraz pierwszy dyrektorMiejskiego Ogrodu Zoologicznego w Zamościu, funkcjonującego w latach 1919–1956. Jego wkład w edukację i kulturę pozostaje nieoceniony do dziś.
Życiorys
Stefan Miler, znany ze swojego bogatego życia i działalności patriotycznej, przyszedł na świat w rodzinie, w której wartości narodowe były kultywowane. Jego ojciec, Henryk Mikołaj Miler, pełnił rolę adiutanta generała Józefa Hauke-Bosaka podczas powstania styczniowego, a matka, Antonina z Krajewskich, nosiła herb Jasieńczyk.
W młodości, w 1905 roku, wziął udział w strajku szkolnym. Jako uczeń próbował zainicjować rozbrojenie rosyjskich żandarmów podczas manifestacji odbywającej się w Zawodziu pod Kaliszem. Za te działania został poddany dozorowi policyjnemu, co wiązało się z utratą roku nauki. Wyszukując możliwości, zdecydował się uciec do Krakowa, znajdując się w wtedy pod zaborami austriackimi. Dzięki amnestii mógł wrócić do Kalisza, gdzie w 1908 roku złożył egzamin dojrzałości w Szkole Handlowej w Kaliszu.
Po maturze postanowił kontynuować naukę natury w szwajcarskim Fryburgu, gdzie uzyskał dyplom w 1913 roku. Wkrótce potem, w towarzystwie dwóch przyjaciół, zdobył Mont Blanc, stając się członkiem 9. polskiej wyprawy. Po powrocie do kraju, zaangażował się w działalność edukacyjną jako korepetytor. Kiedy wybuchła I wojna światowa, wstąpił do 1. pułku Legionów Polskich i walczył na froncie poleskim. Jednak jego kariera wojskowa została przerwana po ciężkim zranieniu w bitwie pod Trojanówką.
Na mocy decyzji pułkownika Władysława Sikorskiego, Miler otrzymał bezterminowy urlop i zaczął pracować w nowo utworzonym gimnazjum w Akademii Zamojskiej w październiku 1916 roku. Był także aktywnym członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1918 roku wziął udział w manifestacji, której celem było zachowanie Chełmszczyzny przy Polsce. W wyniku swojego zaangażowania, spoliczkował austriackiego żołnierza, co doprowadziło do jego dwutygodniowego aresztu.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej, Miler awansował do stopnia kapitana. Jego działalność zaowocowała również objęciem prezesury Związku Legionistów oraz Związku Rezerwistów w Zamościu. Na początku lat 1919, jako innowacyjne przedsięwzięcie, zainicjował organizację pierwszego w Polsce przyszkolnego ogrodu zoologicznego, w czym pomogła mu młodzież szkolna. Ogród stał się symbolem miasta Zamościa.
Dzięki swoim działań, Stefan Miler zdobijał fundusze poprzez wygłaszanie wykładów na temat ogrodu i jego wpływu na młodzież. Publikował również artykuły i wiersze o tematyce patriotycznej, podpisując je jako Miler. W latach 1934–1939 zasiadał w Radzie Miasta, a 17 lipca 1938 roku, podczas wizyty marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza w zoo, jego wkład w rozwój miasta był ewidentny.
W międzyczasie, w latach 1934–1951 mieszkał w domu przy ulicy Peowiaków nr 7, a z jego inicjatywy przed tym domem ustawiono popiersie marszałka Józefa Piłsudskiego. Podczas II wojny światowej pełnił rolę opiekuna zoo, dbając o jego funkcjonowanie mimo trudności, z którymi się zmagał, takich jak szantaż czy aresztowanie córki. Niemniej jednak nigdy nie podpisał volkslisty.
Po wojnie, w dniu 29 lipca 1944 roku, otwierał patriotyczny wiec na Rotundzie, upamiętniając mieszkańców Zamojszczyzny, którzy zginęli w walce. W 1953 roku zoo zostało upaństwowione, a Miler został jego pierwszym dyrektorem. Chociaż przeszedł na emeryturę rok później, wciąż pełnił rolę kierownika ogrodu zoologicznego.
Zaangażowany w życie społeczne, Miler angażował młodzież w różne inicjatywy. Niestety, 4 czerwca 1957 roku doznał wylewu krwi podczas pracy przy budowie alpinarium w Parku Miejskim. Przemiany zdrowotne zmusiły go do rezygnacji z pracy w zoo. Około 1961 roku osiedlił się w Warszawie, gdzie zmarł w kolejnym roku. Pochowano go na cmentarzu Powązkowskim (kwatera IV-3-23,24).
Ordery i odznaczenia
Stefan Miler, wybitna postać w polskiej historii, został odznaczony szeregiem nagród i medali za swoje zasługi. Poniżej przedstawiono szczegółową listę wyróżnień, które zdobył w trakcie swojej służby:
- Krzyż Niepodległości, przyznany 20 grudnia 1932 roku,
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1958 roku,
- Krzyż Walecznych,
- Srebrny Krzyż Zasługi, przyznany 12 stycznia 1928 roku,
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
- Odznaka Honorowa „Za Walkę o Szkołę Polską”, przyznana w 1930 roku.
Przypisy
- Cmentarz Stare Powązki: LAUDYNOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 19.01.2020 r.]
- M.P. z 1932 r. nr 293, poz. 341 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- M.P. z 1928 r. nr 11, poz. 11 „za zasługi na polu pracy oświatowej”.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Krzysztof Jan Walczak | Witold Tomassi | Bronisław Nowak | Wojciech Kunicki | Felicja Łączkowska | Jan Czerkawski | Cezary Biernacki | Grzegorz Rdzanek | Wiesław Kryński | Józef Kazimierz Wroniszewski | Helena Witkowska | Stanisław Aleksander Kempner | Piotr Łossowski | Stanisław Józef Thugutt | Janina Komornicka | Mieczysław Jasnowski | Mikołaj z Kalisza | Adam Jezierski | Marek Samoć | Cecylia GębickaOceń: Stefan Miler