Piotr Łossowski

---

Życiorys

Piotr Łossowski jest synem Walerii Heyman oraz Stanisława Łossowskiego. Jego ojciec był sędzią przed wybuchem II wojny światowej. Rodzina ze strony ojca miała korzenie na terenach Imperium Rosyjskiego, a dziadek, Stefan Łossowski, pełnił funkcję nadleśniczego. Dzieciństwo Piotra miało miejsce w Kaliszu, gdzie jego ojciec pracował w okręgowym sądzie.

W 1938 roku, Łossowski przeniósł się z rodzicami do Wilna, gdzie jego ojciec rozpoczął pracę w sądzie apelacyjnym. W tym czasie Piotr rozpoczął naukę w Gimnazjum i Liceum im. Zygmunta Augusta. Po wybuchu drugiej wojny światowej, a następnie inwazji wojsk sowieckich, wyjechał na Litwę Kowieńską, gdzie pracował jako robotnik rolny. Podczas swojego pobytu tam, zamieszkując w powiatach wiłkomirskim i kiejdańskim, nauczył się języka litewskiego oraz zyskał zainteresowanie historią Litwy.

W sierpniu 1944 roku został zmobilizowany do Wojska Polskiego, w którym służył aż do 1952 roku. W 1949 roku zdał egzamin maturalny, a dwa lata później rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zakończył pracę magisterską w 1955 roku.

Już podczas studiów, w 1954 roku, podjął pracę w Instytucie Polsko-Radzieckim, co zaowocowało wydaniem książki „Rosjanie, Białorusini i Ukraińcy w powstaniu styczniowym”, napisanej wspólnie z Zygmuntem Młynarskim, opublikowanej w 1959 roku. Od stycznia 1958 roku pracował w Wojskowym Instytucie Historycznym, a od kwietnia 1962 roku był związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk, gdzie prowadził badania nad wojną obronną z 1939 roku, a także nad powstaniami: wielkopolskim i śląskimi oraz relacjami polsko-litewskimi w XX wieku.

Na Uniwersytecie Warszawskim obronił w 1963 roku pracę doktorską po poświęconą konfliktowi pomiędzy Polską a Litwą w latach 1918-1920, napisaną pod okiem Rafała Gerbera. Praca ta ukazała się w drukowanej wersji w 1966 roku jako „Stosunki polsko-litewskie 1918-1920”. W 1965 roku opublikował rozprawę pt. „Gazeta „Auszra” i początek narodowego ruchu litewskiego (1883-1886)” w czasopiśmie „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej”. W 1971 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego w IH PAN, na podstawie analizy zatytułowanej „Kraje bałtyckie na drodze od demokracji parlamentarnej do dyktatury (1918–1934)”. Z kolei w 1979 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1988 tytuł profesora zwyczajnego.

W Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, Łossowski pełnił funkcję zastępcy dyrektora ds. naukowych w latach 1976-1983 oraz przewodniczącego Rady Naukowej w latach 1991-1993. Od 1980 roku kierował Zakładem Historii Europy XIX i XX wieku. Na emeryturę przeszedł w 2005 roku, a równocześnie od 1983 do 2008 roku był redaktorem naczelnym pisma „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” (wcześniej „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej”). Ponadto, był wykładowcą na Collegium Civitas.

W 1991 roku, Piotr Łossowski został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Jego specjalizacja obejmuje historie Polski i Europy Środkowo-Wschodniej w XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem historii militarnej Polski, historii krajów bałtyckich, ich relacji z Polską oraz historii dyplomacji w okresie II Rzeczypospolitej.

Nagrody i wyróżnienia

Piotr Łossowski zdobył wiele znaczących nagrody i wyróżnienia w ciągu swojej kariery naukowej, które potwierdzają jego wkład w historię i naukę.

W 1966 roku został uhonorowany prestiżową nagrodą Wydziału I Polskiej Akademii Nauk. Jego sukcesy kontynuowane były w kolejnych latach, gdy w 1976 oraz 1987 roku otrzymał nagrody przyznawane przez Sekretarza Naukowego PAN.

Wśród wyróżnień znajduje się również nagroda historyczna tygodnika Polityka za 1976 rok, w której otrzymał II nagrodę za książkęMiędzy wojną a pokojem. Niemieckie zamysły wojenne na wschodzie w obliczu traktatu wersalskiego. Marzec – kwiecień 1919. W 1982 roku zdobył również nagrodę w kategorii książek naukowych i popularnonaukowych za swoją pracę Litwa a sprawy polskie 1939-1940.

W 1987 roku otrzymał nagrodę Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, za książki Zerwane pęta: Usunięcie okupantów z ziem polskich w listopadzie 1918 oraz Po tej i po tamtej stronie Niemna: Stosunki polsko-litewskie 1883–1939.

W jego dorobku znajdują się także inne nagrody, takie jak:

• nagroda Ministerstwa Obrony Narodowej (1988),
• nagroda im. Jerzego Łojka (1990 – za książkę Tragedia państw bałtyckich 1939-1941),
• nagroda Polskiej Fundacji Kulturalnej im. Edwarda Raczyńskiego (1993),
• nagroda Klio (1996),
• nagroda specjalna „Przeglądu Wschodniego” (2001).

Liczne odznaczenia również świadczą o jego wkładzie w rozwój kultury i nauki. Wśród nich znalazły się:

• Krzyż Kawalerski (w PRL),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Order Gwiazdy Białej V klasy (2002),
• Odznaka Honorowa „Bene Merito” (2009).

Wybrane publikacje

Poniżej przedstawiono wybrane publikacje Piotra Łossowskiego, które odzwierciedlają jego wkład w historiografię oraz zrozumienie złożonych relacji międzynarodowych. Wiele z tych prac koncentruje się na tematyce polsko-litewskiej oraz sytuacji w krajach bałtyckich.

• Agresja hitlerowska na Polskę, Warszawa: PZWS, 1964,
• Stosunki polsko-litewskie 1918–1920, Warszawa: Książka i Wiedza, 1966, wznowiona w 1996 pt. Konflikt polsko‑litewski 1918‑1920,
• Żołnierze minionych lat, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1969,
• Kraje bałtyckie na drodze od demokracji parlamentarnej do dyktatury, Wrocław: Ossolineum, 1972,
• Między wojną a pokojem: niemieckie zamysły wojenne na wschodzie w obliczu traktatu wersalskiego: marzec – czerwiec 1919 roku, Warszawa: Książka i Wiedza, 1976,
• Litwa a sprawy polskie 1939–1940, Warszawa: PWN, 1982. ISBN 83-01-03973-6,
• Po tej i po tamtej stronie Niemna: Stosunki polsko-litewskie 1883–1939, Warszawa: Czytelnik, 1985. ISBN 83-07-01289-9,
• Zerwane pęta: Usunięcie okupantów z ziem polskich w listopadzie 1918, Warszawa: PIW, 1986. ISBN 83-06-01421-9,
• Łotwa nasz sąsiad. Stosunki polsko‑łotewskie w latach 1918‑1939 (1990),
• Polska w Europie i świecie. Szkice z dziejów polityki zagranicznej i położenia międzynarodowego II Rzeczypospolitej (1990),
• Tragedia państw bałtyckich 1939‑1941 (1990),
• Polska‑Litwa. Ostatnie sto lat (1991),
• Likwidacja Uniwersytetu Stefana Batorego przez władze litewskie w grudniu 1939 r. Dokumenty i materiały (1991),
• Dyplomacja Drugiej Rzeczypospolitej (1992),
• Polska w Europie i świecie, Warszawa: Książka i Wiedza, 1992. ISBN 83-05-12158-5,
• Stosunki polsko-estońskie, Gdańsk: Instytut Bałtycki, 1992,
• Historia dyplomacji polskiej, t.4, Warszawa: PWN, 1995 (red.). ISBN 83-01-11714-1,
• Konflikt polsko-litewski, Warszawa: Książka i Wiedza, 1996. ISBN 83-05-12769-9,
• Stosunki polsko-litewskie 1921–1939, Warszawa: Instytut Historii PAN, 1997. ISBN 83-86301-40-6,
• Jak Feniks z popiołów. Oswobodzenie ziem polskich spod okupacji, Łowicz: Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna, 1998. ISBN 83-87222-10-0,
• Litwa / Historia państw świata XX wieku, Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2001. ISBN 83-85660-59-3,
• Dyplomacja polska 1918–1939, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2001. ISBN 83-88766-14-7,
• Kraje bałtyckie w latach przełomu 1934-1944, 2005 (współpraca Bronius Makauskas),
• Kłajpeda kontra Mamel. Problem Kłajpedy w latach 1918‑1939‑1945 (2007),
• Ultimatum polskie do Litwy 17 marca 1938 roku (2010) ISBN 978-83-7436-236-8.

Publikacje te stanowią istotny wkład w badania nad historią Polski i jej sąsiadów, ukazując bogactwo tematów oraz różnorodność podejść badawczych.

---

Oceń: Piotr Łossowski

---