Tekla Trapszo

Kultura i sztuka

Tekla Trapszo, znana również jako Tekla Trapszo-Krywultowa, to niezwykle ważna postać w polskiej kulturze teatralnej i filmowej. Urodziła się 23 września 1873 roku w Kaliszu, gdzie rozpoczęła swoją artystyczną podróż.

Jej kariera trwała aż do 27 października 1944 roku, kiedy to zmarła w Warszawie, pozostawiając po sobie trwały ślad w historii sztuki scenicznej.

Życiorys

Tekla Trapszo, córka Anastazego oraz Anny Eugenii Walerii z Ćwiklińskich, urodziła się jako nieślubne dziecko. Rodzice zawarli związek małżeński dopiero kilka lat po jej narodzinach. Już w młodym wieku występowała z zespołem swojego ojca, zdobywając pierwsze doświadczenia na prowincji. Po śmierci matki, udała się do Warszawy, a później zaangażowała się w teatralne życie Łodzi, gdzie zadebiutowała w 1890 roku.

W okresie 1891–1899 była aktorką Teatru Miejskiego w Krakowie, zyskując szybko sympatię widowni i uznanie krytyków. Po krótkim czasie spędzonym we Lwowie, pomiędzy latami 1899 a 1927, występowała w teatrach rządowych w Warszawie, w tym w Teatrze Rozmaitości oraz Teatrze Letnim. Występowała także w Kaliszu. Od 1924 roku kontynuowała karierę w Teatrze Narodowym w Warszawie.

Jej debiut filmowy przypadł na rok 1911 w obrazie „Sąd boży”. Pod koniec lat dwudziestych zaczęła znikać z życia teatralnego, mimo iż uznawana była za jedną z najwybitniejszych aktorek swoich czasów. Po długiej przerwie powróciła w rolach matek, ciotek oraz opiekunek, wykazując się na nowo talentem. Tekla była także członkiem Związku Artystów Scen Polskich.

Życie prywatne

W rodzinie Tekli ważną postacią była jej siostra, Irena Trapszo-Chodowiecka. Była także ciotką Mieczysławy Ćwiklińskiej. Jej mężem, od 1900 roku, był Jan Krywult (1875–1923), z którym miała córkę, Felicję Tomaszewską (1902–1938). Teściem Tekli był Aleksander Krywult. W czasie małżeństwa aktorka używała podwójnego nazwiska Trapszo-Krywultowa, jednak po śmierci męża powróciła do swojego dawnego nazwiska.

Tekla Trapszo zmarła 27 października 1944 roku w szpitalu oftalmicznym w Warszawie. Spoczywa w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 229–6–4,5,6).

Odznaczenia

Tekla Trapszo, wybitna postać w swojej dziedzinie, została uhonorowana licznymi nagrodami za swoje osiągnięcia.

  • Złoty Krzyż Zasługi,
  • Srebrny Wawrzyn Akademicki, odznaczenie wręczone 4 listopada 1937 roku.

Filmografia

Tekla Trapszo jest jedną z ważniejszych postaci w historii polskiej kinematografii. Jej kariera obejmowała wiele lat, a jej osiągnięcia filmowe są nie do przecenienia. Poniżej przedstawiamy przegląd ról, które odegrała na ekranie, z wyszczególnieniem jej pracy w kolejnych latach:

  • 1939 – Bogurodzica jako pani Polaska, matka Jana,
  • 1938 – Profesor Wilczur jako matka doktora Pawlickiego,
  • 1938 – Rena jako Małgorzata Łaska, matka Reny,
  • 1938 – Kobiety nad przepaścią,
  • 1937 – Ty, co w Ostrej świecisz Bramie jako matka Ryszarda,
  • 1936 – Jego wielka miłość jako matka Grywicza,
  • 1936 – Pan Twardowski jako kobieta na jarmarku żebrząca o chleb,
  • 1934 – Młody las jako Walczakowa, matka Jana,
  • 1933 – Pod Twoją obronę jako pani Polaska,
  • 1933 – Romeo i Julcia jako matka Krysi,
  • 1930 – Janko Muzykant jako matka Janka,
  • 1930 – Wiatr od morza jako gospodyni,
  • 1929 – 9.25. Przygoda jednej nocy,
  • 1929 – Człowiek o błękitnej duszy jako matka Haliny,
  • 1929 – Mocny człowiek jako gospodyni domu na Ogrodowej,
  • 1929 – Pod banderą miłości jako matka Andrzeja,
  • 1928 – Przedwiośnie jako Jadwiga Barykowa (nominacja do nagrody Złota Kaczka),
  • 1912 – Przesądy,
  • 1912 – Spodnie jaśnie pana,
  • 1911 – Sąd boży jako Joas.

Rola Tekli Trapszo w polskim kinie jest nieprzeciętna, a jej występy do dziś pozostają w pamięci widzów, których poruszała swoimi umiejętnościami aktorskimi.

Spektakle teatralne (wybór)

  • w 1895 roku, spektakl „Sapho”, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie,
  • w 1900 roku, sztuka „Do rozwodu”, przedstawiona w Teatrze Miejskim w Kaliszu,
  • w 1900 roku, komedia „Fortepian Berty”, zaprezentowana także w Teatrze Miejskim w Kaliszu,
  • w 1900 roku, przedstawienie „Pomyłka pana Lambinetta”, wystawiona tamże,
  • w 1907 roku, dramat „Pietro Caruso”, wciąż w Teatrze Miejskim w Kaliszu,
  • w 1909 roku, słynna sztuka Szekspira „Sen nocy letniej”, w Teatr Wielki w Warszawie,
  • w 1924 roku, inscenizacja „Ziemia nieludzka”, w sali kina „Stylowy” przy ulicy Ciasnej 21,
  • w 1924 roku, dramat „Don Juan Tenorio”, na scenie Teatr Narodowy w Warszawie,
  • w 1924 roku, prezentacja „Uciekła mi przepióreczka…”, również w Teatrze Narodowym w Warszawie.

Przypisy

  1. M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 407 „za zasługi dla polskiej sceny”.
  2. Cmentarz Stare Powązki: KRYWULTOWIE, [dostęp 14.06.2020 r.]

Oceń: Tekla Trapszo

★★★★★
Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:22