Jerzy Jarnuszkiewicz

Kultura i sztuka

Jerzy Mieczysław Jarnuszkiewicz, znany jako artysta o unikalnym stylu, to postać, która na trwałe wpisała się w historię polskiej sztuki. Urodził się 27 lutego 1919 roku w Kaliszu i przez wiele lat rozwijał swoją twórczość, której poświęcił całe swoje życie. Zmarł 14 lipca 2005 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo artystyczne.

Jarnuszkiewicz był uznawanym rzeźbiarzem, który stworzył liczne prace artystyczne, w tym pomnik Małego Powstańca w Warszawie, zrealizowany w 1983 roku. Ten pomnik, symbolizujący heroizm młodzieży walczącej o wolność, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych dzieł Jarnuszkiewicza.

Praca ta stanowi doskonały przykład jego talentu oraz zaangażowania w tematykę historyczną i społeczną, co czyni go jedną z kluczowych postaci w polskiej rzeźbie XX wieku.

Życiorys

Jerzy Jarnuszkiewicz, artysta o wyjątkowym dorobku, przyszedł na świat w znanej rodzinie. Jego ojcem był Mieczysław Jarnuszkiewicz h. Lubicz (1891–1965), a matką Stanisława ze Spodenkiewiczów (1895–1971). W okresie 1936–1938 studiował w Krakowie w renomowanym Instytucie Sztuk Plastycznych, gdzie doskonalił swoje umiejętności pod okiem profesorów Franciszka Kalfasa i Karola Homolacsa. Po uzyskaniu dyplomu w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie w 1939 roku, jego kariera artystyczna nabrała tempa.

W czasach drugiej wojny światowej Jarnuszkiewicz zaangażował się w konspiracyjne działania artystyczne, należąc do Koła Miłośników Grafiki i Ekslibrisu obok takich postaci jak Stefan Mrożewski i Aniela Cukier. Po wojnie, w latach 1947–1950, studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie pod kierunkiem Tadeusza Breyera oraz Franciszka Strynkiewicza. W 1950 roku został uhonorowany Państwową Nagrodą Artystyczną I stopnia (zespołową) w dziedzinie plastyki za stworzenie pomnika Bohaterów Armii Radzieckiej w Warszawie.

Przez 35 lat, od 1950 roku, prowadził pracownię rzeźby na warszawskiej ASP. Wśród jego studentów znaleźli się znani artyści, takie jak Grzegorz Kowalski, Henryk Morel, Marek Kijewski, Krzysztof M. Bednarski i Barbara Falender.

Jako student zrealizował projekt rzeźby „Dziecko – bohater”, która posłużyła jako wzór dla pomnika Małego Powstańca, odsłoniętego 1 października 1983 roku w trakcie obchodów 15-lecia nadania Chorągwi Warszawskiej ZHP imienia Bohaterów Warszawy. Pomnik, przedstawiający chłopca w za dużym hełmie i z pistoletem maszynowym, stanął przy murze obronnym na Podwalu. Jarnuszkiewicz wielokrotnie dedykował swoje prace warszawskim harcerzom.

Osobny artykuł poświęcony jest Pomnikowi Małego Powstańca w Warszawie. Artysta stworzył również płaskorzeźbę Plon z 1947 roku, która znajduje się na Saskiej Kępie w Warszawie. W 1949 roku zrealizował dwa gipsowe reliefy noszące tytuły „Razem w boju” oraz „Razem w odbudowie”, ozdabiające socrealistyczny tunel ruchomych schodów przy warszawskiej Trasie W-Z.

Artysta przyczynił się także do powstania rzeźb chłopców na fontannie, która znajduje się na rynku Mariensztackim, jak również płaskorzeźby „Przedszkolaki” umiejscowionej na elewacji przedszkola na Mariensztacie.

W latach 60. XX wieku Jarnuszkiewicz zajął się projektowaniem ogromnych, geometrycznych rzeźb z metalu, które były instalowane w przestrzeni miejskiej. Tworzył monumentalne dzieła z elementów takich jak haki, ostrza czy części urządzeń, często w formie kompozycji abstrakcyjnych, od „Okien” do „Żagli”. W 1965 roku miał swój wkład w I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, gdzie wraz z innymi artystami stworzył rzeźbę znaną jako „Kompozycja drogowskazowa” lub „Witacz”, która ma wysokość 8 metrów i znajduje się przy ul. Rycerskiej w Elblągu. Forma ta została wyremontowana w 2006 roku, a w 1967 roku zrealizował kolejną rzeźbę na II Biennale Form Przestrzennych w Elblągu.

Jerzy Jarnuszkiewicz był również twórcą bardziej tradycyjnych pomników. W 1960 roku w Kaliszu stanął pomnik Adama Asnyka, a 30 maja 1983 roku odsłonięto w Lublinie rzeźbę przedstawiającą Jana Pawła II oraz kardynała Stefana Wyszyńskiego na dziedzińcu KUL. Jarnuszkiewicz był również współautorem Międzynarodowego Pomnika Męczeństwa w Oświęcimiu-Brzezince oraz rzeźb w Elblągu i Ravnem (Słowenia).

Dodatkowo, artysta zajmował się medalierstwem i grafiką artystyczną. W ciągu swojej kariery stworzył szereg cykli medali, takich jak „Ecce Homo” i „Poczet królów i orłów polskich”. Jego medal dedykowany pierwszej pielgrzymce Jana Pawła II do Polski zapisał się w pamięci wielu Polaków.

Wśród zaprojektowanych przez niego monet okolicznościowych znajdują się między innymi:

  • 10 złotych 1965 Kolumna Zygmunta,
  • 10 złotych 1966 Kolumna Zygmunta,
  • 10 złotych 1969 25. rocznica PRL,
  • 10 złotych 1970 Byliśmy-Jesteśmy-Będziemy,
  • 10 złotych 1971 FAO,
  • oraz pierwsza pięćdziesięciozłotówka z 1972 r., ponownie wybita w 1974 r., z wizerunkiem Fryderyka Chopina.

W katalogach monet próbnych jego nazwisko występuje jako projektanta 34 numizmatów, a jego prace były zwykle sygnowane monogramem „JJ.”.

Jerzy Jarnuszkiewicz miał syna Marcina, który również był artystą, pracując jako scenograf, reżyser i pedagog. Zmarł w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 85-5-15).

Ordery i odznaczenia

Jerzy Jarnuszkiewicz otrzymał szereg prestiżowych nagród i odznaczeń w uznaniu jego zasług i osiągnięć. Wśród nich warto wymienić:

  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
  • Złoty Krzyż Zasługi,
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955),
  • Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”.

Każde z tych odznaczeń stanowi ważną część jego dorobku zawodowego i społecznego.

Przypisy

  1. Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”, 06.08.1950 r. [dostęp 09.08.2024 r.]
  2. Zmarł Marcin Jarnuszkiewicz (1947–2016) [online], Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 09.08.2024 r.]
  3. Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 455. ISBN 978-83-280-3725-0.
  4. Janusz J. Parchimowicz, Polskie monety próbne 1949–1990, wyd. I, Szczecin: Nefryt, 2018, s. 29. ISBN 978-83-87355-88-3.
  5. Janusz J. Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 201–204. ISBN 83-87355-37-2.
  6. Irena I. Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1997, s. 193, ISBN 83-7100-011-1.
  7. Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW JARNUSZKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 07.11.2019 r.]
  8. Zygmunt Stępiński: Gawędy warszawskiego architekta. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 64. ISBN 83-03-00447-6.
  9. Centrum Sztuki Galeria EL, Otwarta Galeria. Formy przestrzenne w Elblągu. Przewodnik, 2015, s. 72-73 i 168-169, ISBN 978-83-92721-7-3.
  10. Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 94–96. ISBN 83-915407-0-7.
  11. Kto jest kim w Polsce, Interpress 1984.

Oceń: Jerzy Jarnuszkiewicz

★★★★★
Średnia ocena:4.98 Liczba ocen:6