Mirosław Nowaczyk (filozof)

---

Wykształcenie i kariera zawodowa

Filozof Mirosław Nowaczyk zdobywał wykształcenie na renomowanych uczelniach, w tym na Uniwersytecie Łódzkim oraz Uniwersytecie Warszawskim. W 1959 roku obronił swoją pracę magisterską zatytułowaną „Fryderyk Wilhelm Nietzsche jako filozof religii”. Po zakończeniu studiów, w latach 1963–1966, był doktorantem w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.

W 1966 roku obronił rozprawę doktorską pod kierunkiem Andrzeja Nowickiego, której temat brzmiał „Ewolucjonizm w religioznawstwie”. Jego prace naukowe zyskały uznanie, co zaowocowało uzyskaniem w 1976 roku stopnia doktora habilitowanego na podstawie rozprawy pt. „Filozofia a historia religii we Włoszech (1873–1973)”. Zwieńczeniem jego kariery akademickiej było nadanie mu tytułu profesora w 1990 roku.

Mirosław Nowaczyk był również aktywny w strukturach akademickich jako członek Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów w latach 1994–1999. Jako profesor oraz wieloletni pracownik IFiS PAN zajmował się zarządzaniem instytutem, pełniąc w latach 1973–1980 rolę zastępcy dyrektora, a od 1981 do 2001 roku kierując Zakładem Filozofii i Socjologii Religii.

Jako jeden z założycieli Polskiego Towarzystwa Religioznawczego, które powstało w 1958 roku, pełnił ważne funkcje redakcyjne. Był członkiem komitetu redakcyjnego pisma naukowego „Euhemer. Przegląd Religioznawczy” (znanego później jako „Przegląd Religioznawczy”) od 1992 roku. Dodatkowo, w latach 1981–1992 pełnił rolę redaktora „Studiów Religioznawczych” i przez długi czas uczestniczył w redakcjach „Studiów Filozoficznych” oraz serii wydawniczej Conferenze Stacji Naukowej PAN w Rzymie.

Poglądy

Mirosław Nowaczyk jest uznawany za ważnego przedstawiciela historyzmu w dziedzinie polskiego religioznawstwa. Jego prace i badania obejmowały różnorodne tematy, w tym historię, a także teoretyczne i metodologiczne aspekty religioznawstwa. Analizował także historię chrześcijaństwa oraz filozofię i politykę lewicy chrześcijańskiej, a także modernizm i neomodernizm katolicki. Dodatkowo jego zainteresowania obejmowały historię i filozofię Włoch.

W trakcie swojej kariery akademickiej można wyróżnić trzy kluczowe okresy w podejściu Nowaczyka. Pierwszym z nich jest okres neoewolucjonizmu, który kładł nacisk na ewolucyjne podejście do rozwoju kultur. Drugim okresem był materializm historyczny, który badał wpływ warunków materialnych na formowanie się idei i religii. Ostatnim okresem jest historyzm kulturowy, który podkreślał znaczenie kontekstu kulturowego w analizie religii.

Na myśl Nowaczyka, szczególnie w obszarze kultury oraz religii, znaczący wpływ miały trzy kluczowe czynniki: immanentyzm, racjonalistyczny antropologizm oraz possibilizm historyzmu kulturowego. Jego prace pokazują, że pomimo różnorodności metodologicznej, Nowaczyk w swoich badaniach religioznawczych odwoływał się do pluralizmu metodologicznego, co czyniło jego podejście szczególnie wszechstronnym i otwartym na różne perspektywy badawcze. W związku z tym uznawał, że religioznawstwo powinno być pojmowane jako zbiór różnorodnych dyscyplin, które razem tworzą kompleksowy obraz tego, co obejmuje religia.

Pobyty i studia we Włoszech

W latach 1966–1990 Mirosław Nowaczyk odbył liczne wizyty we Włoszech, ze szczególnym uwzględnieniem Rzymu. To w tym pięknym mieście miał okazję zgłębiać tajniki historii filozofii włoskiej pod okiem wybitnego eksperta, prof. Franco Lombardiego z Uniwersytetu Rzymskiego.

Oprócz regularnego uczestnictwa w zajęciach prowadzonych przez Lombardiego, studiował również wykłady prof. Angelo Brelicha, które dostarczyły mu wartościowej wiedzy i inspiracji. Współpraca, jaką nawiązał z renomowanymi religioznawcami z tzw. „szkoły De Martino”, takich jak prof. Clara Gallini oraz prof. Vittorio Lanternari, okazała się niezwykle istotna w jego dalszej karierze intelektualnej.

Uczniowie

W ciągu swojej kariery naukowej Mirosław Nowaczyk wypromował dziewięciu doktorów, którzy wnieśli znaczący wkład w swoje dziedziny. Wśród tych utalentowanych uczniów znaleźli się m.in. Adam Jan Karpiński, Jerzy Kojkoł, Zofia Marzec, Zbigniew Mikołejko, Piotr J. Przybysz oraz Zbigniew Stachowski.

Pozostałe informacje

Oprócz typowych prac naukowych, Mirosław Nowaczyk angażował się również w twórczość literacką, publikując artykuły, które poświęcone były sztuce plastycznej. W 1991 roku opublikował zbiór opowiadań zatytułowany „Fotografie na śniegu”, co podkreśla jego różnorodne zainteresowania.

Artysta odszedł z tego świata, a jego miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Komunalnym Północny w Warszawie (kwatera S-IX-1, rząd 7, miejsce 5).

Wybrane publikacje

Oto wybrane publikacje Mirosława Nowaczyka, które w znaczący sposób przyczyniły się do rozwoju myśli filozoficznej i religioznawczej.

• Religia w myśli Gentilego (2002),
• Lanternari i szkoła rzymska antropologii religii (2000),
• Libertas. Ideologia polityczna Chrześcijańskiej Demokracji we Włoszech (1992),
• Włoska lewica chrześcijańska (1990),
• Ewolucjonizm kulturowy a religia (1989),
• Filozofia a historia religii we Włoszech 1873–1973 (1974),

Jako współautor i redaktor

• Leksykon religioznawczy (2000),
• Filozofia i myśl społeczna Jana Pawła II (1983),
• Filozofia i kultura włoska (1980).

---

Oceń: Mirosław Nowaczyk (filozof)

---