Halina Pilawska

---

Życiorys

Okres przed II wojną światową

Halina Pilawska przyszła na świat w 1924 roku w Kaliszu. Jej życie naznaczone było tragedią, gdyż ojciec, Kazimiersz, zmarł nagle w 1937 roku. Matka, Stanisława z domu Klepa, nie mając zawodu, przeprowadziła się z córką do Sieradza, osiedlając się w domu swojego ojca.

W roku 1939 Halina była uczennicą drugiej klasy gimnazjum, a jej zaangażowanie w działalność harcerską doprowadziło do tego, że zdobyła stopień ochotniczki. Prowadziła własny zastęp, który brał udział w przygotowaniach do małego szpitala polowego w jednym z mieszkań w Sieradzu. Po wybuchu II wojny światowej matka postanowiła uciekać wraz z Haliną w głąb Polski, co zainicjowało ich podróż w kierunku Męckiej Woli.

II wojna światowa

Wrzesień 1939

Niemcy rozpoczęli realizację planu Fall Weiss, gdy rodzina Haliny była w drodze. W trakcie pierwszych bombardowań uchodźcy ukrywali się w bruzdach wzdłuż szosy, a Halina z rodziną dotarli do okolic Zduńskiej Woli, gdzie mierzyli się z niebezpieczeństwem, ukrywając się w prowizorycznych schronieniach. Z obaw o bezpieczeństwo podjęli decyzję o powrocie do Sieradza, który został włączony do Rzeszy i gdzie miały miejsce liczne rozstrzeliwania oraz wysiedlenia.

Okupowana Warszawa

W listopadzie matka Haliny zorganizowała ich przejście przez zieloną granicę do Generalnej Guberni, co zapoczątkowało ich wędrówkę do Warszawy, gdzie znajdowała się liczna rodzina. Początkowo zamieszkały u siostry matki, chemiczki, oraz jej męża, profesora SGGW. Następnie przebywały u innych członków rodziny, w tym przy ul. Śniadeckich 19, gdzie znajdowało się mieszkanie ciotki Jadwigi, która zginęła w bombardowaniu Warszawy.

Halina wspierała matkę w codziennych obowiązkach, zdobywając środki na utrzymanie. Uczyła się na tajnych kompletach, a jej praca obejmowała opiekę nad dwuletnią córką państwa Massalskich przy ul. Lwowskiej, ekspedycję w wytwórni papieru oraz jako goniec w biurze budowlanym przy ul. Hożej. Krótko przed wybuchem powstania rozpoczęła również pracę jako asystentka w gabinecie dentystycznym dr Janiny Biskupskiej przy ul. Filtrowej.

Jej edukacja obejmowała również naukę języka angielskiego oraz uczestnictwo w kursach plastyczno-tanecznych, m.in. z Beatą Artemską. Halina angażowała się w działania Szarych Szeregów, uczestnicząc w intensywnych szkoleniach dotyczących pierwszej pomocy i obserwacji oraz kolportażu prasy podziemnej.

Powstanie warszawskie

2 sierpnia 1944 roku, w drugim dniu powstania warszawskiego, Halina trafiła do kompanii „Lewara” (zgrupowanie „Harnasia”, Grupa Śródmieście Północ – Radwan). Sytuacja, która nakierowała ją do tej kompanii, miała miejsce, gdy została zatrzymana przez patrol powstańczy podczas próby przedostania się do swojego domu przy Krakowskim Przedmieściu, aby dowiedzieć się o czasie wybuchu powstania i możliwościach zaangażowania się w walkę.

Okazało się, że jej wuj, Adolf Sajdel, był konspiracyjnym współpracownikiem „Lewara”. Ze względu na pożar w domu zmuszono Halinę do przyjęcia roli łączniczki. Nadano jej pseudonim „Hala” oraz stopień strzelca. Halina, mimo początkowych ran odniesionych podczas wędrówki, zajmowała się magazynem żywnościowym i dostarczaniem posiłków, w tym pęczaku i luksusowych konfitur przy ul. Czackiego.

Fakt, że stajemy do walki twarzą w twarz ze znienawidzonym wrogiem, że wszędzie wiszą polskie flagi, że puszczamy na pełen regulator zdobyte, ale przez całą okupację zabronione, radia, łapiąc na nich Londyn, że udało nam się wyprzeć Niemców z całych kwartałów dzielnic miejskich, że w chwilach ciszy wieczorami odbywamy zbiórki wojskowe i śpiewamy pieśni – był dla nas źródłem wspaniałych, niepowtarzalnych, jedynych w swoim rodzaju przeżyć.

Z biegiem dni łączniczki podejmowały coraz bardziej ryzykowne zadania. Halina wspominała „jedno piekło”, wspominając o odważnych akcjach w Komendzie Policji przy Krakowskim Przedmieściu, gdzie dostarczała amunicję do płonącego Kościoła Św. Krzyża. W jednej z akcji Halina została poważnie ranna, gdy budynek Banku Handlowego zawalił się po wybuchu miny „goliat”, co spowodowało zgon załogi stanowiska ogniowego, a ją udało się uratować dzięki umiejętnemu zabiegowi przeprowadzonego przez młodego neurologa prof. Stępnia.

Była to genialnie przeprowadzona trepanacja czaszki przy znieczuleniu metodą naturalną, tj. młotkiem w głowę, przez późniejszego jednego z najlepszych neurochirurgów prof. Stępnia, wówczas młodego lekarza w szpitalu powstańczym.

Halina nie pamiętała w pełni swoich późniejszych losów powstańczych – transport z płonącej Warszawy do obozu w Pruszkowie oraz skierowanie do szpitala w Skierniewicach, gdzie znalazła opiekę u kolejnego znanego później neurochirurga, Adama Kunickiego. Ten okres podsumowała w następujący sposób:

I tak wygląda ta moja karta powstańcza – fragment mojego długiego życiorysu, który powinien się przerwać przed pięćdziesięciu laty. Fragment, który uważam za najważniejszy i najcenniejszy i którego nigdy się nie wypierałam, umieszczając go zawsze w życiorysach, nawet wówczas kiedy tego nie należało robić.

Po II wojnie światowej

Po zakończeniu powstania Halina przebywała pod opieką dr Kunickiego. Tam, w jego domu w Skierniewicach, zajmowała się dwójką jego dzieci. Po pewnym czasie matka Haliny odnalazła ją, z nadzieją na zobaczenie córki, nawet w obliczu możliwej amputacji nogi. Obie powróciły do Sieradza, a następnie udały się do Wrocławia, gdzie znajomy rodziny zaproponował Halinie pracę jako pomoc biurowa. Zachęcał ją również do kontynuowania nauki na nowym Uniwersytecie.Halina podjęła studia medyczne, zmieniając swoje wcześniejsze plany architektoniczne, co miało być efektem jej szacunku dla profesji lekarza.

Po trzech latach przeniosła się do Szczecina, gdzie uczęszczała do nowo powstającej Akademii Lekarskiej (późniejszej Pomorskiej Akademii Medycznej), oferującej korzystniejsze warunki, jak stypendia oraz miejsca w akademiku. Ukończyła studia i uzyskała dyplom lekarza w 1951 roku, a dalszą specjalizację II stopnia w higienie oraz I stopnia w pediatrii ukończyła odpowiednio w 1955 i 1957 roku. W Akademii zdobyła także tytuły naukowe: doktoratu w 1961, habilitacji w 1972 oraz tytuł profesora w 1987 roku.

W trakcie swojej kariery zawodowej w lat 1949–1972 zatrudniona była w Zakładzie Higieny Akademii, gdzie przeszła kolejne szczeble kariery zawodowej. Od 1955 do 1958 roku pracowała jako asystent w Klinice Pediatrii oraz kierowała Zakładem Propedeutyki Pediatrii w Instytucie Pediatrii w latach 1972-1973. Od 1973 roku objęła stanowisko kierownika Katedry Medycyny Społecznej, jednak w 1982 roku została na sześć miesięcy usunięta z powodu „działalności wywrotowej” związanej z „Solidarnością”.

Halina prowadziła również wykłady w innych placówkach edukacyjnych, w tym w Szkole Pielęgniarek i Położnych oraz Wyższej Szkole Pedagogicznej. Zaangażowana w badania i rozwój naukowy, odbywała staże krajowe oraz zagraniczne, opracowując normy dotyczące rozwoju dzieci oraz diagnozując zagrożenia zdrowotne w środowisku szkolnym i zawodowym.

Natomiast jej prace dotyczące zdrowia publicznego obejmowały takie tematy jak wpływ zanieczyszczeń na zdrowie dzieci, co doprowadziło do wprowadzenia urządzeń zmniejszających emisję zanieczyszczeń z Zakładów Chemicznych Police. Przez wiele lat współpracowała z wieloma towarzystwami naukowymi i brała czynny udział w kształtowaniu kadry medycznej poprzez recenzowanie prac doktorskich i habilitacyjnych, a także będąc członkiem w licznych organizacjach, w tym w Polskim Czerwonym Krzyżu.

Warto również dodać, że jest jednym z współzałożycieli Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Szczecinie, co dowodzi jej zaangażowania w edukację i wsparcie starszego pokolenia.

Publikacje

Halina Pilawska jest uznawaną specjalistką, która ma na swoim koncie ponad sto publikacji. Większość jej prac koncentruje się na tematyce związanej z rozwojem dzieci, a także bada wpływ zanieczyszczeń środowiska na ich zdrowie. W biograficznym informatorze „Kto jest kim w polskiej medycynie” z 1987 roku, wymienione są jej istotne badania, takie jak:

• Ocena rozwoju fizycznego i stanu zdrowia dzieci w klasach pierwszych szkół podstawowych w Szczecinie, „Rocznik Pomorskiej AM”, 1962,
• Efektywność opieki lekarskiej dyspanseryjnej nad dziećmi szkolnymi, „Pediatria Polska”, 1970,
• Wyniki badań dotyczących wód studziennych w województwie szczecińskim w kontekście profilaktyki zatruć niemowląt, „Roczniki PZH”, 1971,
• Physical Development of Children in Szczecin, Poland – Measurement of Levels of Health, 1979,
• Wybrane wskaźniki zdrowia oraz ocena potrzeb zdrowotnych studentów z Szczecina, „Zdrowie Publiczne”, 1980,
• Wskaźniki rozwoju dzieci wiejskich w wieku 14 lat w województwie szczecińskim, „Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna”, 1981.

Po ukończeniu 70. roku życia Halina Pilawska nie zaprzestała swojej aktywności zawodowej. Jej nieustanna praca oraz zaangażowanie znalazły odzwierciedlenie w kolejnych publikacjach dotyczących zdrowia ludzi starszych oraz znaczenia aktywności fizycznej i innych prozdrowotnych zachowań:

• Halina Pilawska, Małgorzata Dobrzycka, Jolanta Wasik. „Krajobraz po bitwie – czyli stan opieki środowiskowej nad człowiekiem w wieku podeszłym w dobie reformy systemu ochrony zdrowia”, W: „Przestrzeń życiowa i społeczna ludzi starszych”, Łódź, 2000, s. 349–358,
• Alicja Walczak, Halina Pilawska, Jarosław Szydłowski. „Ocena satysfakcji pacjenta w wieku podeszłym w kontaktach z lekarzem rodzinnym”, W: Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Warszawa 7–8 grudnia 2000, s. 16,
• Małgorzata Domagała-Dobrzycka, Halina Pilawska, Joanna Wasik. „Ocena sytuacji zdrowotnej, społecznej i ekonomicznej mieszkańców Szczecina w wieku 90 lat i więcej”, W: „Sytuacja zdrowotna osób w starszym wieku w Polsce. Aspekt medyczny i społeczno-demograficzny”, Łódź 2000, s. 95–102,
• Halina Pilawska, Alicja Walczak, Bożena Litkowska. „Współzależność pomiędzy biernym a czynnym wypoczynkiem jako miernik zachowań zdrowotnych”, W: „Mierniki zachowań zdrowotnych”, Warszawa, 9–10 grudnia 1999, s. 59–65,
• Anna Kuprjanowicz, Małgorzata Domagała-Dobrzycka, Bożena Litkowska, Halina Pilawska, Zbigniew Sych. „Porównawcza ocena aktywności fizycznej w badaniach populacyjnych mieszkańców Szczecina”, W: „Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku”, IV Konferencja naukowa, Szczecin 3–4 grudnia 1998, s. 24–28,
• Halina Pilawska, Alicja Walczak, Bożena Litkowska. „Współzależność między biernym a czynnym wypoczynkiem jako miernik zachowań zdrowotnych”, W: Krajowa Konferencja Naukowa, Warszawa, 9–10 grudnia 1999,
• Zachowania ludzkie w zdrowiu i chorobie, Materiały z Międzynarodowej Konferencji Medycyny Psychosomatycznej Krajów Nadbałtyckich, Szczecin 28–31 maja 1998, red. Halina Pilawska, Maria Siemińska,
• Halina Pilawska, Artur Mierzecki. „Zachowania zdrowotne i stresy lekarzy polskich a długość ich życia”, W: „Zachowania ludzkie w zdrowiu i chorobie”, Szczecin 28–31 maja 1998, red. Halina Pilawska, Maria Siemińska,
• Halina Pilawska, Hanna Podraza, Maria Siemińska. „Proces adaptacji do życia osób pozbawionych trwale zdolności ruchowych”, W: „Radzenie sobie i pomoc innym w zdrowiu i chorobie”, Lublin, 1997,
• Halina Pilawska, Maria Siemińska. „Wybrane aspekty jakości życia słuchaczy Uniwersytetu III wieku”, W: XI Ogólnopolskie Sympozjum Sekcji Medycyny Psychosomatycznej, Kołobrzeg, 19–21 maja 1995.

Odznaczenia i wyróżnienia

Halina Pilawska to postać, która zdobyła wiele uznania i wyróżnień za swoją działalność zawodową i wkład w edukację oraz służbę zdrowia.

Wśród jej odznaczeń znajdują się:

• Krzyż Kawalerski OOP,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Warszawski Krzyż Powstańczy.

Oprócz tych nagród, swoje umiejętności i zaangażowanie została doceniona poprzez:

• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Odznakę Honorową „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”,
• Odznakę Honorową PCK III stopnia,
• Odznakę „Zasłużonemu – Polskie Towarzystwo Lekarskie”,
• Odznakę Gryfa Pomorskiego.

Warto również wspomnieć, że podczas uroczystości z okazji 80. rocznicy urodzin Halina Pilawska otrzymała brązową statuetkę „Wąż Eskulapa” nadaną przez Okręgową Izbę Lekarską.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że w dniu 9 listopada 2012 roku, Halina Pilawska została uhonorowana Medalem Gloria Medicinae. Dodatkowo, otrzymała tytuł „Medicus Nobilis” oraz srebrny sygnet PTL, co stanowi kolejny dowód na jej wyjątkowy wkład w rozwój medycyny.

Życie prywatne

Halina Pilawska była osobą o niezwykle bogatym życiu osobistym. Wyszła za mąż za Zbigniewa Pilawskiego, który rozpoczął swoje studia medyczne w Szczecinie w 1948 roku. Para doczekała się dwojga dzieci: Macieja, urodzonego w 1953 roku, oraz Beaty, która przyszła na świat dwa lata później, w 1955.

Osobiste życie Haliny zmieniło się drastycznie, kiedy w 1987 roku została wdową. Mimo tej tragedii potrafiła znaleźć radość w aktywności fizycznej. Jej ulubionymi sposobami na spędzanie wolnego czasu były różnorodne sporty wodne, jazda na nartach oraz wycieczki rowerowe. W trakcie wywiadu, który miała okazję udzielić z okazji swoich 90. urodzin, wyznała, że codziennie uprawia nordic walking, co stało się jej pasją.

Halina Pilawska odeszła z tego świata 11 kwietnia 2017 roku w Szczecinie. Jej ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Centralnym w Szczecinie, w kwaterze 59 A.

---

Oceń: Halina Pilawska

---