Jerzy Świrski

---

Młodość

Jerzy Świrski przyszedł na świat 5 kwietnia 1882 roku w Kaliszu, będąc częścią ówczesnego Królestwa Polskiego. Jego ojciec, Włodzimierz, był oficerem w armii rosyjskiej, pełniąc funkcję dowódcy piechoty fortecznej w Dęblinie. Matka, Celina z Wasiłowskich, była córką Jerzego Wasiłowskiego, który był patronem kaliskiego Trybunału oraz Scholastyki; siostra Celiny, Maria Konopnicka, jest również znaną postacią w polskiej literaturze, co podkreśla stworzony przez nią dorobek literacki Maria Konopnicka.

Ukończył Korpus Kadetów w Moskwie, a w latach 1889–1902 był uczniem Morskiego Korpusu w Petersburgu. Dodatkowo, zdobył wykształcenie w kursie dla oficerów nawigatorów, co okazało się kluczowe w jego przyszłej karierze. W 1902 roku otrzymał promocję oficerską i jako miczman zasilił carską Marynarkę Wojenną. Na początku swojej kariery pełnił funkcję oficera wachtowego oraz młodszego oficera nawigacyjnego na krążowniku „Askold”.

Jego służba w Flocie Czarnomorskiej rozpoczęła się w roku 1905, gdzie przez długi czas był oficerem wachtowym na pancerniku „Rostisław”, stawiaczu min „Dunaj” oraz kanonierce „Doniec”. W późniejszych latach pływał jako oficer minowy i nawigacyjny na stawiaczu min „Dunaj” oraz krążowniku „Pamiat’ Merkurija”. W 1908 roku przez krótki okres pełnił funkcję kierownika wyszkolenia stawiacza min „Kronsztadt”. W latach 1909–1911 znów był oficerem nawigacyjnym na krążowniku „Pamiat’ Merkurija” i pancerniku „Jewstafij”.

Jerzy Świrski następnie służył jako oficer nawigacyjny Dywizjonu Torpedowców oraz dowódca torpedowca „Striemitielnyj”. W 1912 roku objął stanowisko flagowego oficera nawigacyjnego w Brygadzie Pancerników. Od roku 1914 był członkiem komisji ds. szkolnych we Flocie Czarnomorskiej, co podkreśla jego zaangażowanie w rozwój morskiej edukacji wojskowej.

Podczas I wojny światowej Jerzy Świrski zawiesił swoją służbę jako oficer nawigacyjny Floty Czarnomorskiej. W 1917 roku awansował na stopień kapitana I rangi (komandora) i w 1918 roku objął funkcję szefa Sztabu Morskiego oraz ministra spraw morskich Ukraińskiej Republiki Ludowej. W tym samym roku miał zaszczyt otrzymać awans na kontradmirała w Hetmanacie, co stanowiło szczyt jego kariery wojskowej.

W Polsce niepodległej

W grudniu 1917 roku, jeszcze przed zakończeniem I wojny światowej, Jerzy Świrski rozpoczął swoje pierwsze kontakty z polskimi strukturami, a jego aktywność jako członka Domu Polskiego w Sewastopolu odgrywała znaczącą rolę. Po upadku Ukraińskiej Republiki Ludowej, powrócił do kraju, gdzie zajął stanowisko dyrektora Ligi Odrodzenia Marynarki Polskiej. Jego działalność jednak nie ograniczała się jedynie do granic Polski, ponieważ wkrótce udał się do Francji, gdzie aktywnie uczestniczył w pracach Komitetu Narodowego Polskiego.

W dniu 20 maja 1919 roku przyjęto go do Wojska Polskiego. Podczas gdy jego formalna przynależność do wojska została datowana na 14 kwietnia 1919 roku, objął on funkcję szefa Sekcji Organizacyjnej w Departamencie dla Spraw Morskich w Warszawie. Zaledwie kilka miesięcy później, 10 lipca 1920 roku, zyskał pozycję zastępcy szefa tegoż departamentu. Od 6 sierpnia do 5 września 1920 roku pełnił obowiązki kierownika departamentu. Jego kariera wojskowa rozwijała się dynamicznie, a od września 1920 roku zaczął dowodzić Wybrzeżem Morskim w Pucku.

Już 30 stycznia 1921 roku, z dniem 1 kwietnia 1920 roku, zatwierdzono go w stopniu pułkownika marynarki, gdzie zajmował 5. lokatę w Korpusie Morskim. Niezłomny duch Świrskiego podkreślono 15 lutego 1921 roku, kiedy to jego tytuł został zmieniony na komandora. Istotnym momentem kariery była weryfikacja 3 maja 1922 roku, w której potwierdzono mu stopień komandora z datą starszeństwa z 1 czerwca 1919 roku i 4. lokatą w korpusie morskiej.

W dniu 24 listopada 1922 roku, Naczelnik Państwa oraz Naczelny Wódz zatwierdzili go na stanowisko dowódcy Floty oraz komodora, który funkcję tę sprawował w Pucku. Kolejnym krokiem w jego karierze była przeprowadzka 8 sierpnia 1924 roku, kiedy to dowództwo Floty przeniosło się do Gdyni-Grabówka.

19 maja 1925 roku, w decyzji Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego, Świrski został odwołany ze stanowiska dowódcy Floty, a zamiast tego powołany na funkcję szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie. Jego awans w strukturach marynarki nastąpił 2 grudnia 1930 roku, kiedy to Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki nadał mu stopień kontradmirała, przyznając jednocześnie 1. lokatę w korpusie oficerów marynarki wojennej. Dodatkowo, zezwolono mu na noszenie oznak nowego stopnia przed formalną datą awansu, tj. 1 stycznia 1931 roku.

Jerzy Świrski miał także zaszczyt reprezentować Skarb Państwa, podpisując umowy na budowę nowych jednostek, w tym niszczycieli, okrętów podwodnych, a także stawiacza min ORP „Gryf”.

II wojna światowa

5 września 1939 roku, Jerzy Świrski ewakuował się wraz z Kierownictwem Marynarki Wojennej do Pińska, aby wkrótce potem przekroczyć granicę polsko-rumuńską w Kutach. Celem jego dalszej podróży była Francja, a następnie Wielka Brytania. W tym istotnym dla Polaków roku, podpisał, w towarzystwie Wodza Naczelnego, generała broni Władysława Sikorskiego oraz ambasadora Edwarda Raczyńskiego, umowę polsko-brytyjską. Generał Sikorski powierzył mu kontynuowanie obowiązków szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej.

W 1941 roku, zaledwie kilka miesięcy po awansie na wiceadmirała, doszło do konfliktu z generałem Sikorskim, który podjął decyzję o jego odwołaniu. W wyniku tego kroków, posadę stracił również zastępca wiceadmirała Świrskiego, komandor Karol Korytowski. Główne powody tych dymisji wiązały się z polityką kadrową i finansową w Marynarce Wojennej, szczególnie z pragnieniem admirała do osiągnięcia większej niezależności. Dodatkowo, samobójcza śmierć dowódcy ORP „Wilk”, komandora podporucznika Bogusława Krawczyka, który nie potrafił pogodzić się z metodami wykonawczymi admirała, stanowiła pretekst do podjęcia drastycznych decyzji.

Na miejsce wiceadmirała Świrskiego oddelegowano komandora Tadeusza Morgensterna-Podjazda, który jednak ostatecznie objął funkcję zastępcy szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej. Jerzy Świrski pozostał na swoim dotychczasowym stanowisku, jako że Admiralicja brytyjska nie dostrzegała nikogo, kto mógłby podjąć się jego obowiązków. Jego lojalność wobec sojuszników została uhonorowana przyznaniem Orderu Łaźni. W październiku 1942 roku, z powodu osobistej prośby, Morgenstern opuścił swoje stanowisko, co umożliwiło powrót Korytowskiego na zajmowane wcześniej miejsce.

Śmierć generała Sikorskiego stworzyła przestrzeń dla powrotu admirała Świrskiego do dawnej pozycji, co podkreśla jego znaczenie w historii polskiej Marynarki Wojennej w czasach II wojny światowej.

Na obczyźnie

Po zakończeniu II wojny światowej, admirał Jerzy Świrski zdecydował się nie wracać do Polski i pozostał na emigracji. Jego życie zakończyło się 12 czerwca 1959 roku w Londynie, gdzie został pochowany na cmentarzu Brompton.

Admirał Świrski był kluczową postacią w rozwoju Polskiej Marynarki Wojennej, będąc autorem trzech istotnych planów strategicznych, które miały na celu wzmocnienie i modernizację polskich sił morskich. Stworzył Główne wytyczne dla sanacji Marynarki Wojennej w 1925 roku, a następnie koncepcję funkcjonowania PMW w oparciu o bazy brytyjskie w 1939 roku. Najważniejszym dziełem jego kariery była praca dotycząca Rozwoju Marynarki Wojennej po wojnie, opracowana w 1943 roku.

Upamiętnienie

W 1983 roku miało miejsce ważne wydarzenie, które miało na celu uhonorowanie pamięci wiceadm. Jerzego Świrskiego. W kościele św. Michała Archanioła w Gdyni odsłonięto tablicę poświęconą jego osobie. Warto zaznaczyć, że w osiemdziesiątą rocznicę powołania Marynarki Wojennej, także uhonorowano jego pamięć poprzez odsłonięcie podobnej tablicy na Cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni.

Co więcej, w 1992 roku, z okazji upamiętnienia jego zasług, wybity został medal przedstawiający wiceadm. Jerzego Świrskiego. Medal ten nosił tekst „Obrona konwojów atlantyckich 1942–1992” i został wyprodukowany przez Mennicę Państwową, a jego projekt był dziełem Anny Tchórzewskiej.

Awanse

Jerzy Świrski miał zaszczyt pełnić różne zaszczytne stopnie w marynarce, co ukazuje jego niezwykły rozwój kariery wojskowej.

• miczman (podporucznik marynarki) – 1902 (Imperium Rosyjskie),
• lejtnant (porucznik marynarki) – 1905 (Imperium Rosyjskie),
• starszy lejtnant (kapitan marynarki) – 1912 (Imperium Rosyjskie),
• kapitan II rangi (komandor porucznik) – 1914 (Imperium Rosyjskie),
• kapitan I rangi (komandor) – 1917 (Imperium Rosyjskie),
• kontradmirał – 1918 (URL, niezweryfikowany),
• pułkownik marynarki – 30 stycznia 1921, zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920,
• komandor – 15 lutego 1921, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 (Polska),
• kontradmirał – 2 grudnia 1930 roku ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 i 1. lokatą (Polska),
• wiceadmirał – 1941 (Polska).

Ordery i odznaczenia

Jerzy Świrski, postać o niezwykłym dorobku, zdobył liczne odznaczenia, które świadczą o jego zasługach i zaangażowaniu w sprawy kraju i społeczeństwa. Poniżej przedstawiono listę wyróżnień, które otrzymał:

• wielka wstęga Orderu Odrodzenia Polski (28 czerwca 1957),
• krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936),
• krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922),
• złoty krzyż zasługi (18 marca 1933),
• medal pamiątkowy za wojnę 1918–1921,
• medal dziesięciolecia odzyskanej niepodległości,
• order św. Anny II i III klasy z mieczami (Rosja),
• order św. Stanisława II i III klasy z mieczami (Rosja),
• order św. Włodzimierza IV klasy z mieczami (Rosja),
• order krzyża wolności (Finlandia),
• komandor orderu białej róży (Finlandia),
• komandor z gwiazdą orderu łaźni (Wielka Brytania),
• krzyż wielki orderu miecza (Szwecja, zezwolenie w 1934),
• wielki oficer orderu trzech gwiazd (Łotwa, 1934),
• wielki oficer orderu legii honorowej (Francja),
• komandor orderu legii honorowej (Francja),
• oficer orderu legii honorowej (Francja, 1914),
• kawaler orderu legii honorowej (Francja),
• order zasługi morskiej (Francja, 1931),
• medal zwycięstwa (międzysojuszniczy).

---

Oceń: Jerzy Świrski

---